Συγκλονίζει η επιστολή 17χρονου ομοφυλόφιλου στη «Λα Ρεπούμπλικα»




Συγκίνηση αλλά και κοινωνικό και πολιτικό προβληματισμό έχει προκαλέσει η επιστολή ενός δεκαεπτάχρονου ομοφυλόφιλου αγοριού προς την εφημερίδα της Ρώμης Λα Ρεπούμπλικα, με την οποία ζητά «να μπορέσει να ζήσει και να μην αναγκασθεί να αυτοκτονήσει».

Η επιστολή είναι ενυπόγραφη –ο νέος ονομάζεται Ντάβιντε Τανκρέντι– και δημοσιεύθηκε στο πρωτοσέλιδο της ιταλικής κεντροαριστερής εφημερίδας.

«Το να πεθαίνει κανείς για να εναντιωθεί στην εξέλιξη της κοινωνίας, είναι ένδειξη ότι υπερεκτιμά τις δυνάμεις του και δεν διαθέτει ανοικτό μυαλό», γράφει ο Ντάβιντε.

Η αναφορά είναι στην πρόσφατη αυτοκτονία του Γάλλου συγγραφέα Ντομινίκ Βενέρ στην Παναγία των Παρισίων, σε ένδειξη διαμαρτυρίας κατά του γάμου των ομοφυλόφιλων που ενέκρινε η χώρα του.

«Το γράμμα μου αυτό, όμως, μπορεί να είναι η μόνη εναλλακτική στην αυτοκτονία», προσθέτει ο Ντάβιντε, και εξηγεί:

«Ζητώ να εισακουσθώ, μιλώ σε μια κοινωνία σαν την ιταλική που δεν με δέχεται επειδή γεννήθηκα ομοφυλόφιλος».

«Η αναγνώριση των γάμων μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου σημαίνει μόνο ότι επιτρέπεται σε δυο ανθρώπους που αγαπιούνται να καλλιεργήσουν τον έρωτά τους. Δεν είμαστε δαίμονες, δεν μας άγγιξε ο δαίμονας όταν ήμασταν στην κούνια. Ζητάμε μόνον να μπορούμε να υπάρχουμε. Να εγκριθεί άμεσα ένας νόμος κατά της ομοφοβίας», καταλήγει ο Ιταλός έφηβος.

Στην επιστολή του απάντησε, μεταξύ άλλων, και η πρόεδρος της ιταλικής Βουλής, Λάουρα Μπολντρίνι, τονίζοντας ότι «μια κοινωνία που δεν ξέρει να προστατέψει όλα της τα παιδιά δεν μπορεί, σε καμία περίπτωση, να χαρακτηρισθεί πολιτισμένη».

«Ελπίζω το ιταλικό κοινοβούλιο να εγκρίνει, το γρηγορότερο δυνατό, έναν αποτελεσματικό νόμο κατά της ομοφοβίας, ώστε να μην υπάρξει καμία άλλη αυτοκτονία νέου που δεν άντεξε τους χλευασμούς κάποιων συνομήλικών του, λόγω της σεξουαλικής του αυτότητας», υπογραμμίζει η επικεφαλής της ιταλικής Βουλής και καλεί τον Ντάβιντε να την επισκεφθεί στο γραφείο της για να μπορέσει να τον γνωρίσει.

Μετά την επιστολή του Ντάβιντε Τανκρέντι, τέλος, έλαβαν θέση επί του όλου θέματος και στελέχη της μπερλουσκονικής κεντροδεξιάς.

Ο πρώην υπουργός πολιτισμού Σάντρο Μπόντι και ο μέχρι πρότινος περιφερειάρχης της Βενετίας, Τζανκάρλο Γκαλάν, ζητούν «να τεθεί τέρμα στην υποκρισία και να αναγνωρισθούν τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων ατόμων και ζευγαριών, διότι πρόκειται για υπόθεση που ξεπερνά ιδεολογικούς και πολιτικούς φραγμούς».

Πηγή: ΑΠΕ - ΜΠΕ

"Ο φόβος και η συνήθεια πυροβολούν πισώπλατα"



Ο κύριος Κώστας στα χρόνια που τον ξέρω ποτέ δεν μου είχε δώσει την εντύπωση του ρατσιστή.
Πάντα καλοσυνάτος και πρόσχαρος. Χαιρετιόμασταν κι όταν είχαμε χρόνο λέγαμε και καμιά κουβέντα παραπάνω.
Είχα καιρό να τον συναντήσω και χάρηκα όταν τον είδα τις μέρες του Πάσχα.
Σταματήσαμε και ανταλλάξαμε ευχές...
Στα χέρια του κρατούσε δυο τσάντες γνωστής εταιρίας παιχνιδιών, δώρα όπως μου είπε για τα εγγόνια του.
-Κάτι παιχνιδάκια για τα παιδιά, μην πάω με άδεια χέρια.
Άλλες χρονιές τα έπαιρνα μαζί μου για να πάρουμε τα δώρα τους, τα τελευταία χρόνια και με τις μειώσεις των συντάξεων το αποφεύγω.
Ίσα ίσα και με πολλές περικοπές τα φέρνουμε βόλτα...κόψε από 'δώ, κόψε από 'κει λέμε πως ζούμε.
Τα παιδιά όμως παιδιά είναι δεν μπορούν να καταλάβουν.

Άνεργη η νύφη του...ο εργοδότης της, της χρωστάει μισθούς και αποζημείωση όπως μου είπε.

Κι ο γιός του, "σαν το σκυλί δουλεύει, του μείωσαν και το μισθό αλλά που να μιλήσει παιδί μου με τέτοια ανεργία; ουρά περιμένουν απ' έξω"
"Σε καταλαβαίνω και 'γω και ο μικρός -ο αδερφός μου- άνεργοι είμαστε" του λέω.
-Η αδερφή σου, το μωρό καλά; θα 'χει μεγαλώσει απ' την τελευταία φορά που το είδα.
-Μια χαρά, στο χωριό ειναι, πήγαν για τις γιορτές, του λέω.
-Α ! είναι στην Κρήτη...καλά έκαναν να ξεσκάσουν λιγάκι να πάρει και το παιδί καθαρό αέρα, χρειάζεται.
-Όχι κυρ Κώστα, του λέω, στην Αλβανία είναι...στο χωριό του γαμπρού μου πήγαν.

Μεμιάς σκοτείνιασε το βλέμμα του...πρώτη φορά τον έβλεπα έτσι τον κυρ Κώστα.
-Αλβανός είναι ο γαμπρός σου; με ρωτάει, δεν το 'ξερα.
-Ναι από Αλβανία είναι, του λέω.
-Δεν είναι σωστά πράγματα αυτά, μου ανταπαντά.
-Γιατί βρε κυρ Κώστα; τον ρωτάω
-Τί γιατί βρε παιδάκι μου; ΌΤΑΝ γίνει πόλεμος με τους αλβανούς τί νομίζεις θα κάνει;
Στο πλευρό τους θα πολεμήσει.


(μου έκανε εντύπωση ότι το θεωρούσε δεδομένο ότι θα γίνει πόλεμος...χρονικό σύνδεσμο χρησιμοποίησε και όχι υποθετικό)

-Βρε κυρ Κώστα μου, του λέω, γιατί να κάνουμε μεταξύ μας πόλεμο, τί έχουμε να χωρίσουμε οι λαοί;
-Ο αλβανός δεν πιάνεται φίλος, μου απαντά.
-Mας κλέβουν, μας σκοτώνουν και αν τους δοθεί η ευκαιρία θα θελήσουν να πάρουν και τη χώρα.

Έβαλα τα γέλια.
Με κοίταξε με ύφος σοβαρό και μου είπε: "μη γελάς, έτσι όπως τα λέω είναι".
Δεν ήθελα να πίστεψω αυτό που μόλις είχα ακούσει.
Προσπάθησα να του εξηγήσω ότι το μίσος που σπέρνει η χρυσή αυγή δεν πρέπει να επιτρέπουμε να μας δηλητηριάζει την ψυχή.
Προσπάθησα να του εξηγήσω ότι δεν είναι δυνατόν να επαναλαμβάνουμε λόγια μίσους που ακούσαμε από τα χείλη εκείνων που λατρεύουν και υμνούν τον Χίτλερ.
Προσπάθησα να του εξηγήσω ότι για την άνεργη νύφη του, για το γιό του που δουλεύει σα σκλάβος για ψίχουλα, για τη σύνταξη που δεν φτάνει όχι μόνο για δώρα στα εγγόνια αλλά ούτε για να ζήσει δεν φταίνε οι αλβανοί ούτε οι υπόλοιποι μετανάστες.
Προσπάθησα να του εξηγήσω ότι για δεινά τα δικά του και όλων μας, ελλήνων και μεταναστών φταίνε οι πλουτοκράτες...ντόπιοι και ξένοι που καρπώνονται τον ιδρώτα μας για να πλουτίζουν όλο και περισσότερο.
Προσπάθησα να του εξηγήσω ότι μόνο αν δούμε τον γείτονα -έλληνα ή μετανάστη- σαν αδερφό και παλέψουμε από κοινού έχουμε ελπίδα.
Προσπάθησα να του εξηγήσω ότι οι δυνάστες μας, μας θέλουν χωρισμένους γιατί έτσι μπορούν να μας ελέγχουν και να μας χειραγωγούν.

Όσοι ώρα μιλούσα με άκουγε με προσοχή.
Χαιρετιστήκαμε και ο καθένας πήρε το δρόμο του.

Αν με ρωτήσεις αν ο κυρ Κώστας είναι ή έγινε ρατσιστής, "όχι", θα σου απαντήσω.
Φοβισμένος είναι.
Για ένα αύριο που φαντάζει στα μάτια του όπως και σε άλλους πολλούς ένα αύριο αβέβαιο και χωρίς ελπίδα.


Υ.Γ. Συναντηθήκαμε και σήμερα με τον κύριο Κώστα. Δεν μιλήσαμε όμως γιατι ήμουν πάνω στη μηχανη και δεν είχα χρόνο για να σταματήσω. Χαιρετιστήκαμε όμως εγκάρδια κουνώντας τα χέρια μας από μακριά. Πηγαίνοντας σπίτι θυμήθηκα την προηγούμενη συνάντησή μας και είπα να μοιραστώ μαζί σας σκέψεις και συναισθήματα. Δεν έγινε ξαφνικά ρατσιστής ο κύριος Κώστας...δεν έγιναν ρατσιστές όλοι οι έλληνες. Προσπαθούν από κάπου να πιαστούν. Είναι πιο εύκολο να σκεφτείς ότι διώχνοντας τους μετανάστες θα καλυτερεύσει η ζωή σου απ' το να σκεφτείς ότι αυτό θα γίνει μόνο ανατρέποντας το σύστημα που σε συνθλίβει και γεννά μετανάστες.
Αυτό είναι το θέμα...
ΝΑ ΑΝΑΤΡΕΨΟΥΜΕ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΦΑΥΛΟΥΣ ΠΟΥ ΤΟ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΝΤΗΡΟΥΝ ΜΕ ΤΟ ΦΟΒΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΟΧΗ ΜΑΣ (!)

Ο Παναγιώταρος καλεί τους Ελληνες να σκοτώσουν και η ΝΔ παγώνει το αντιρατσιστικό νομοσχέδιο (Βίντεο)

Το σενάριο είναι γνωστό: οι χρυσαβγίτες βάζουν τις κάμερες των ξένων καναλιών να πάρουν πλάνα από τα συσσίτια μόνο για έλληνες, κατόπιν στήνουν τη γιαγιά κάποιου μέλους τους να διατρανώσει πως μόνο η Χρυσή Αβγή της λύνει τα προβλήματα και πασπαλίζουν με μπόλικη ρητορεία περί «λαθρο»μεταναστών και «σάπιων πολιτικών».
Το ίδιο έκαναν και με το αυστραλιανό κανάλι SBS που χθες, στην εκπομπή του Dateline, ασχολήθηκε εκτεταμένα με τους έλληνες νεοναζί σε αναλυτικό ρεπορτάζ όπου πρωταγωνιστούσε ο οπλοφορών Ηλ. Παναγιώταρος.

Αρκεί βέβαια μια προσεκτικότερη ματιά στα συσσίτια «μόνο για έλληνες», με τα οποία ξεκινά το ρεπορτάζ, για να διαπιστώσει κανείς το εμπόριο της ανέχειας, απέναντι σε ανθρώπους που έχουν χάσει τον αυτοσεβασμό τους, με πρόσωπα κρυμμένα πίσω από μία ταυτότητα, και οι χρυσαβγίτες τους σπρώχνουν, «έλα να περάσει ο επόμενος». Η αλήθεια είναι ότι οι χρυσαβγίτες και αυτούς τους μισούν, μισούν τους φτωχούς, όπως μισούν όσους θεωρούν αδύναμους. Φαίνεται στα πρόσωπα τους όταν τους δίνουν ένα κομμάτι φαί. Να πάρει η κάμερα, να πάρω την ψήφο, να πάει στα τσακίδια.

Στο μαγαζί του Ηλία Παναγιώταρου βρίσκεται σε περίοπτη θέση η φωτογραφία του δικτάτορα Παπαδόπουλου, μάλλον ως ένδειξη της μεγάλης αγάπη που τρέφουν οι νεοναζιστές για την πατρίδα. Λίγο μετά θα πει καμαρωτός ότι «αντί να αυτοκτονούν, οι έλληνες θα έπρεπε να σκοτώνουν αυτούς που τους έφεραν σε αυτή την κατάσταση».

Την ώρα που η ΝΔ ενημέρωνε την ελληνική κοινωνία ότι ο παγκοσμίου φήμης φιλόσοφος Σλάβοι Ζίζεκ, που διδάσκει σε 5 πανεπιστήμια ανά τον κόσμο, είναι εκπρόσωπος της βίας της παρακμιακής αριστεράς, το βλαστάρι της ακροδεξιάς καλούσε τους έλληνες να σκοτώσουν. Την ώρα που η ΝΔ απέσυρε το αντιρατσιστικό νομοσχέδιο, ένας εκπρόσωπος του υποκόσμου, καλούσε τους έλληνες να σκοτώσουν. Την ώρα που 70 βουλευτές της ΝΔ ψήφιζαν υπέρ της πρότασης της χρυσής αυγής για την άρση της ασυλίας του Πέτρου Τατσόπουλου, αυτός ο μισάνθρωπος καλούσε τους έλληνες να σκοτώσουν.


Δεν είναι για να σοκάρεται ή να κάνεις κανείς τον έκπληκτο βέβαια, το έχουν ήδη κάνει. Οι χρυσαβγίτες έχουν ήδη σκοτώσει. Σκοτώνουν αυτούς που πραγματικά μισούν. Γυναίκες και μετανάστες. Χτυπούν αυτούς που πραγματικά μισούν. Ομοφυλόφιλους και αριστερούς. Επιτίθενται σε όποιον αντιστέκεται στην καταστροφή και στη φτώχεια. Οι τζάμπα μάγκες! Οι κρυμμένοι πίσω από την ασυλία της πολιτείας!

Ακολουθεί αναλυτική περιγραφή του βίντεο της αυστραλιανής τηλεόρασης:

Στην εκπομπή Dateline του αυστραλιανού SBS ο χρυσαβγίτης βουλευτής δήλωσε πως η Χρυσή Αβγή θέλει να λειτουργεί «σαν δεύτερη κυβέρνηση προς όφελος των Ελλήνων πολιτών», μαζί με ατάκες όπως «αντί να αυτοκτονούν, οι έλληνες θα έπρεπε να σκοτώνουν αυτούς που τους έφεραν σε αυτή την κατάσταση».

Η χθεσινή εκπομή Dateline, η οποία μεταδίδεται παναυστραλιανά μέσω του δικτύου SBS και παγκόσμια μέσω του διαδικτύου, ήταν αφιερωμένη στη δράση της Χρυσής Αβγής. Ο απεσταλμένος δημοσιογράφος Evan Williams αναφέρει εισαγωγικά ότι «η άνοδος της Χρυσής Αβγής, ενός κόμματος το οποίο υποστηρίζει ανοιχτά τον αντισημιτισμό και το ρατσισμό και συνδέεται με βίαιες επιθέσεις εναντίον ατόμων που θεωρούνται μετανάστες, καταδεικνύει τις τραγικές συνέπειες του οικονομικού εξανδραποδισμού για έναν άλλοτε περήφανο λαό».

Αρχικά, προβάλλονται οι δράσεις της Χρυσής Αβγής, όπως η «δωρεάν διανομή τροφίμων αλλά μόνο με την επίδειξη ταυτότητας, ώστε να αποδεικνύεται η ελληνική καταγωγή των δικαιούχων, η συνδρομή στους πολίτες που τους καλούν για αντιμετώπιση και μεσολάβηση σε θέματα ασφαλείας όπως μικροκλοπές και επιθέσεις, περιστατικά τα οποία συνδέονται με μετανάστες, η αιμοδοσία των μελών του κόμματος αλλά μόνο για όσους αποδεικνύουν ότι έχουν την ελληνική υπηκοότητα και οι επιδρομές στις υπαίθριες λαϊκές αγορές και στα νοσοκομεία για τον εντοπισμό παράνομων μεταναστών, ώστε να τους οδηγήσουν στην απέλαση κλπ».

Η εκπομπή φιλοξενεί δηλώσεις του βουλευτή του κόμματος κ. Ηλία Παναγιώταρου, ο οποίος αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «η Χρυσή Αβγή φιλοδοξεί να αναδειχθεί στην αντίστοιχη Χεζμπολάχ του Λιβάνου, σαν δεύτερη κυβέρνηση προς όφελος των Ελλήνων πολιτών» καθώς και ότι «οι δράσεις του κόμματος έρχονται να καλύψουν σημαντικά ελλείμματα λόγω της κατάρρευσης του συνόλου των θεσμών».

Κατά την επίσκεψη μάλιστα του συνεργείου της αυστραλιανής τηλεόρασης στο μαγαζί του Ηλ.Παναγιώταρου, ο βουλευτής απαντά χαμογελώντας με νόημα σε ερώτηση  για τα πολλά ρόπαλα του μπέιζμπολ που διαθέτει το κατάστημα, κι αν χρησιμεύουν για να επιβάλλεται η τάξη στους δρόμους, ότι απλώς χρησιμεύουν στους ανθρώπους που τους αρέσει το μπέιζμπολ

Από το κατάστημα του χρυσαυγίτη βουλευτή δεν λείπουν και οι φωτογραφίες με τον Παπαδόπουλο να χαιρετά στρατιωτικούς:

 

Ο δημοσιογράφος του SBS σημειώνει ότι η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες τοποθέτησε παρατηρητήριο στην Ελλάδα «το οποίο καταγράφει κατακόρυφη αύξηση των βίαιων επιθέσεων εναντίον μεταναστών, παράνομων και μη, και μάλιστα με εντεινόμενη ένταση και σοβαρότητα τραυματισμών, καταλήγοντας σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμα και στο θάνατο, ενώ ταυτόχρονα καλλιεργείται συστηματικά ο φόβος».

Παράλληλα, διερευνώνται τα αίτια της ανόδου του κόμματος της Χρυσής Αβγής και της «απήχησης στους Έλληνες πολίτες», τα οποία εντοπίζονται στην «ανεπάρκεια και αποτυχία των πολιτικών κομμάτων και στην οικονομική εξαθλίωση, παράγοντες οι οποίοι δημιουργούν έντονα αισθήματα οργής, απογοήτευσης, εκδίκησης του πολιτικού συστήματος και αναζήτησης εναλλακτικών λύσεων, ενώ ειδικά για την περίπτωση των νέων, οι οποίοι δε βλέπουν καμία ελπίδα για το μέλλον, οι μετανάστες στοχοποιούνται από τη Χ.Α., καθώς αποτελούν το εύκολο θύμα της εκτόνωσης της οργής».

Επιπλέον, καταγράφεται η «στηλίτευση της ιδεολογίας και των πρακτικών της Χ.Α. από φορείς, δημοσιογράφους και εκπροσώπους αντιρατσιστικών ενώσεων μέσω δηλώσεων, όπως δημοσιογράφων, ανθρώπων του πνεύματος και δημόσιων λειτουργών».

Στην εκπομπή μιλούν, μεταξύ άλλων, ο Νικήτας Κανάκης από τους Γιατρούς του Κόσμου, ντοκιμαντερίστας Κωνσταντίνος Γεωργούσης και ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Δημήτρης Ψαρράς, που σημειώνει πως «η διασπορά του φόβου είναι προϋπόθεση για τον εκφασισμός της κοινωνίας», ενώ γίνεται αναφορά τόσο στα πογκρόμ κατά μεταναστών όσο και στην επίθεση του χρυσαβγίτη Ηλ. Κασιδιάρη εναντίον της Λιάνας Κανέλλη και της  Ρένας Δούρου.



Η εκπομπή καταλήγει με την «πρόθεση στελεχών της Χρυσής Αβγής να επισκεφθούν την Αυστραλία», όπως δηλώνεται από τον χρυσαβγίτη Παναγιώταρο, που λίγο πριν απαντά χαμογελαστός στην κάμερα μέσα από το αυτοκίνητό του με εμφανές το όπλο στη ζώνη του - ο δημοσιογράφος άλλωστε τον ρωτά σχετικά.

Ο δημοσιογράφος υπενθυμίζει το μήνυμα της Πρωθυπουργού της Αυστραλίας κας Γκίλαρντ ότι «τέτοιου τύπου πολιτικές δεν έχουν θέση στην Αυστραλία», στο οποίο ο κ. Παναγιώταρος απαντά ισχυριζόμενος ότι «υπάρχει ένα διαρκώς επεκτεινόμενο δίκτυο υποστηρικτών της Χ.Α. στην Αυστραλία», ενώ προχώρησε, αναφερόμενος στην «ιστορία της Αυστραλίας και στην περίπτωση των γηγενών, Αβορίγινων πληθυσμών, σε ό,τι αφορά το θέμα του ρατσισμού και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων».

πηγή: left.gr Πληροφορίες, εν μέρει, από ΑΠΕ-ΜΠΕ

Γυναίκες στα στρατόπεδα των ναζί

Γ1


Eπιμέλεια: Λίτσα Δουδούμη

Το γυναικείο σώμα στα στρατόπεδα συγκέντρωσης γυναικών έχανε κάθε αξία, δεχόταν κάθε πειραματισμό, μάθαινε να ζει στον εξευτελισμό και σε ένα ατελείωτο μαρτύριο θανάτου. Μια πολύ σημαντική παράμετρος ήταν η γύμνια του σώματος, η συνεχής δημιουργία συνθηκών ντροπής έτσι ώστε να χαθεί κάθε αξιοπρέπεια, να επιτευχθεί η ζωοποίηση. Όπως γράφει ο Πρίμο Λέβι “Η άχρηστη βαναυσότητα της προσβολής της αιδούς καθόριζε την ύπαρξη όλων των στρατοπέδων. Οι γυναίκες του Μπίρκεναου διηγούνται πως, από τη στιγμή που αποκτούσαν μια καραβάνα (από σμαλτωμένη λαμαρίνα), θα έπρεπε να τη χρησιμοποιήσουν για τρεις διαφορετικές χρήσεις: για να πάρουν την καθημερινή σούπα, για τις φυσικές τους ανάγκες τη νύχτα, όταν απαγορευόταν η χρήση του αποχωρητηρίου, και για να πλυθούν όταν υπήρχε νερό στα λουτρά”.

Καθημερινά στο στρατόπεδο εξαναγκάζονταν να γδυθούν αμέτρητες φορές: έλεγχος των ψειρών, έρευνα των ρούχων, έλεγχος της ψώρας, πρωινό πλύσιμο, επιπλέον για τις περιοδικές επιλογές κατά τις οποίες μια “επιτροπή” αποφάσιζε ποιος ήταν ακόμα ικανός για δουλειά και ποιος προοριζόταν για εξόντωση. Στο Ράβενσμπρουκ με ξυρισμένο κεφάλι έφταναν οι Εβραίες, οι Πολωνές κ.λπ. και όχι οι άριες, π.χ. οι Γερμανίδες, οι Αυστριακές, οι Νορβηγές. Αναμφίβολα το ξύρισμα του κεφαλιού στόχευε στον εξευτελισμό. Τα μαλλιά συμβολίζουν άλλοτε τον ανδρισμό, άλλοτε τη θηλυκότητα. Στόχος της κοπής τους ήταν να χαθεί οποιοδήποτε, έμφυλο ή μη, στοιχείο της προσωπικότητας. Η αφαίρεση του ονόματος είχε έναν παρόμοιο χαρακτήρα επίσης. Το όνομα της κρατούμενης αντικαθιστούσε ένα τατουάζ στο χέρι με έναν αριθμό. Ο αριθμός ήταν το όνομά της.

Στα στρατόπεδα ιδιαίτερα άτυχες ήταν αυτές οι οποίες θα έπρεπε να γεννήσουν εκεί. Στην περίπτωση του γυναικείου στρατοπέδου του Άουσβιτς, μια παράγκα όλη κι όλη ήταν αυτή όπου ξεγεννούσαν τα παιδιά. Από μαρτυρία της Πολωνής πρώην κρατουμένης Στανισλάβα Λεσίνκα γνωρίζουμε ότι “Μέσα στην παράγκα δεξιά και αριστερά υψώνονταν τετραώροφα σανιδένια κρεβάτια κι εκεί, πάνω σε βρόμικες κουρελούδες με λεκέδες από ξερά αίματα και περιττώματα, ξάπλωναν από 2-3 γυναίκες στο καθένα… Στη μέση, στον διάδρομο, ήταν χτισμένο ένα τραπέζι-σόμπα που άναβε απ’ τις δύο άκρες. Εκεί ξεγεννούσαν τις γυναίκες… Άλλη θέρμανση δεν είχε η παράγκα, η παγωνιά τρυπούσε τα κόκαλα, απ’ το ταβάνι κρέμονταν σταλακτίτες. [...] Ως τον Μάη του 1943 όλα τα βρέφη που γεννιόντουσαν στο στρατόπεδο τα σκότωναν με τον πιο φριχτό τρόπο. Τα έπνιγαν στο βαρέλι με τις ακαθαρσίες, στη λεγόμενη βούτα. Την εξόντωσή τους την είχε αναλάβει η Κλάρα, μια Γερμανίδα, πρώην νοσοκόμα, που είχε καταδικαστεί για παιδοκτονία… Ακούγαμε τις μπουρμπουλήθρες την ώρα που έπνιγε τα βρέφη. Την άλλη μέρα η δυστυχισμένη μάνα έβλεπε το κορμάκι του παιδιού της έξω από την παράγκα, καταφαγωμένο από τα ποντίκια”. Η μητρότητα τιμωρούνταν, λοιπόν, με αποτρόπαιο τρόπο. Όπως παρατηρεί και η Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου: “οι γυναίκες έπρεπε να τιμωρηθούν όχι μόνο για τη φυλή τους αλλά και για το φύλο τους. Το ίδιο ισχύει και για τα πειράματα στείρωσης των γυναικών. [...] Δεν μπορώ να σκεφτώ κάποια χειρότερη μορφή βιασμού του γυναικείου σώματος. Οι περισσότερες Εβραίες που υπέστησαν τα πειράματα πέθαναν και το ποσοστό θνησιμότητας των γυναικών ήταν μεγαλύτερο από εκείνο των αντρών”.

Η πρώτη φάση πειραμάτων συμπεριλάμβανε εισαγωγή στο σώμα ουσιών που βρίσκονταν στο ξύλο ή στο γυαλί, η δεύτερη φάση αφορούσε τη “μεταμόσχευση οστών” από ένα άτομο σε ένα άλλο. Άλλη μια σημαντική παράμετρος ήταν και ένα είδος τεχνητής εμμηνόπαυσης για τις γυναίκες, στην ουσία αμηνόρροια, η οποία προκαλούνταν, σύμφωνα με κάποιους γιατρούς, από την κακή διατροφή. Ωστόσο, στο φαγητό οι ναζί έβαζαν βρωμιούχα άλατα για να σκοτώνουν τις σεξουαλικές επιθυμίες!

Παρατηρούμε εδώ άλλη μια εξευτελιστική διαδικασία στην οποία το γυναικείο σώμα δεσμεύεται να συμμετέχει υπό την απειλή εξόντωσης. Στο δε Μπίρκεναου όπου οι ανειδίκευτες γυναίκες (λόγω του συνήθους τότε καταμερισμού εργασίας) υπήρξαν χιλιάδες σε σχέση με τους άντρες, είχε δημιουργηθεί ένα ολόκληρο κομάντο για γυναίκες, το κομάντο “Μεξικό”, στο οποίο τοποθετούνταν οι γυναίκες που θεωρούνταν άχρηστες. Εκεί θα κρινόταν η τύχη τους, η οποία συνήθως ήταν η εξόντωση μετά έναν-δύο μήνες. Μέσα σε ένα τέτοιο χρονικό διάστημα η Ντανούτα Τσεχ μας πληροφορεί ότι πέρασαν περίπου 50.000 Εβραίες.

Ήταν επόμενο πως οι κρατούμενοι και οι κρατούμενες έπρεπε να ψάξουν μέσα σε ένα παρανοϊκό σύμπαν να βρουν ψυχικά αποθέματα. Οι γυναίκες συνήθιζαν μάλιστα να τρίβουν με κόκκινο χαρτί τα μάγουλά τους για να φαίνονται υγιείς!

Μια “τούρτα γενεθλίων”, δηλαδή μια φέτα ψωμί με ίχνη μαργαρίνης, που προσέφεραν οι συγκρατούμενες στην Έρικα ή ένα νυχτικό που προσπάθησε να βρει η Ρασέλ Παρέντε ανταλλάσσοντας λίγες πατάτες ήσαν λεπτομέρειες που κρατούσαν ζωντανή στις κρατούμενες την ελπίδα, την ανθρώπινη επικοινωνία και τη σχέση με τις αξίες της προηγούμενης ζωής τους. Στις μαρτυρίες των γυναικών βλέπουμε πόσο σημαντικό ρόλο έπαιξε η αλληλεγγύη. Η Σάρα Ναχμία, στην ανέκδοτη προφορική μαρτυρία της, αφηγείται ότι χρωστά τη ζωή της στην Πολωνή γιατρό Γουάντα, η οποία την “ανέλαβε”, και αυτό σήμαινε ότι την πήρε υπό την προστασία της, και όχι μόνο στον χώρο του νοσοκομείου. Αυτό ήταν ένα συνηθισμένο φαινόμενο. Πάμπολλες είναι οι αφηγήσεις περιστατικών που δείχνουν την αυτοθυσία και την προσπάθεια για βοήθεια ανάμεσα σε εντελώς εξαθλιωμένες γυναίκες.

Αναδημοσίευση αποσπασμάτων του άρθρου “Γυναίκες στα στρατόπεδα των ναζί” που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Terminal119

Γ2

Η ορχήστρα κοριτσιών στο Άουσβιτς

Ενώ οι Ες – Ες δολοφονούσαν μαζικά εκατομμύρια ανθρώπους, φρόντιζαν και για την καλοπέρασή τους. Δημιούργησαν γι’ αυτό ορχήστρες από κρατούμενους που, εκτός από τη διασκέδαση των φονιάδων, είχαν και άλλα καθήκοντα. Πρωί και βράδυ έπαιζαν στην είσοδο εμβατήρια για να προχωρούν οι κρατούμενοι σε στρατιωτική διάταξη και να μπορούν οι φύλακες να κάνουν καλή καταμέτρηση. Επίσης έπαιζαν μουσική όταν έφταναν τα τρένα με τους εκτοπισμένους και εκείνη την ώρα γινόταν διαλογή ποιοι θα πάνε κατ’ ευθείαν στα κρεματόρια και ποιοι θα μπουν στα καταναγκαστικά έργα.

Πολύ λίγοι άνθρωποι επέζησαν του Ολοκαυτώματος, μεταξύ αυτών και μερικές γυναίκες μουσικοί από την επονομαζόμενη “Ορχήστρα κοριτσιών του Άουσβιτς”. Και μπόρεσαν να επιζήσουν διότι έπαιρναν λίγο περισσότερο φαγητό, τους επιτρεπόταν να φροντίζουν το σώμα τους και επειδή μπόρεσαν να διατηρήσουν την προσωπικότητά τους και να μην είναι ένας αριθμός.

Διευθύντρια της ορχήστρας ήταν Άλμα Ροσέ, από τη Βιέννη, ήδη γνωστή διευθύντρια ορχήστρας. Όταν το 1943 μεταφέρθηκε στο Άουσβιτς, την έστειλαν στον τομέα στον οποίο ο Γιόζεφ Μένγκελε έκανε ιατρικά πειράματα πάνω στους ανθρώπους. Η Άλμα κατάλαβε ότι εκεί μέσα θα πέθαινε γρήγορα και παρακάλεσε να την αφήσουν να παίξει μια φορά φλάουτο. Η διευθύντρια του στρατοπέδου Μαρία Μάντελ κατάλαβε αμέσως το ταλέντο της. Επειδή ήθελε να έχει μία ορχήστρα για το γυναικείο τμήμα του στρατοπέδου, το Μπιρκενάου δεν δίστασε να ορίσει μια Εβραία ως επικεφαλής της ορχήστρας. Η Μαρία Μάντελ, λόγω της ιδιαίτερης σκληρότητας της, μετά το τέλος του πολέμου, καταδικάστηκε σε θάνατο.

Η Άλμα Ροσέ ήταν μία καλλιτέχνιδα με πάθος, αλλά αυστηρή διευθύντρια. “Εάν δεν παίζουμε καλά, θα οδηγηθούμε στο κρεματόριο” έλεγε και αφιέρωσε όλη της την ενέργεια με σκοπό να συστήσει μια καλή ορχήστρα. Σε λίγο καιρό η ορχήστρα μπορούσε να παίζει ένα μεγάλο αριθμό μουσικών κομματιών που απαιτούσαν μεγάλες ικανότητες. Απόκτησε μεγάλη φήμη σε όλο το στρατόπεδο. Γι’ αυτό κατάφερνε να έχει και άλλες Εβραίες στην ορχήστρα.

Την ομάδα αποτελούσαν σαράντα μέλη. Μεταξύ αυτών Εβραίες και μη, από όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές χώρες. Η Ανίτα Λάσκερ – Βάλφις έπαιζε τσέλο στην “Ορχήστρα κοριτσιών”. Στις αναμνήσεις της γράφει: “Αποτελούσαμε μια αξιόπιστη κοινότητα που μοιραζόμαστε την άθλια ζωή μας και την προοπτική της θανάτωσής μας, φροντίζοντας η μία την άλλη με θέρμη και φιλία”.

Τα κορίτσια της ορχήστρας μπορεί να είχαν μερικά προνόμια, αυτό όμως δεν σήμαινε ότι δεν θα οδηγούνταν στον θάνατο με αέρια. Οι περισσότερες από τις Εβραίες είχαν χάσει όλους τους συγγενείς τους. Και έπρεπε να παίζουν χαρούμενη μουσική κάθε φορά που γινόταν επιλογή για το κρεματόριο. Ήταν υποχρεωμένες να παρακολουθούν πώς χιλιάδες άνθρωποι οδηγούνταν στον θάνατο. Έπρεπε να παίζουν κάθε φορά που έρχονταν οι Ες – Ες για να διασκεδάσουν λιγάκι. Κάθε Κυριακή υπήρχε συναυλία.

Τον Οκτώβριο του 1944 -ο σοβιετικός στρατός είχε απελευθερώσει το γειτονικό στρατόπεδο Μαγντανεκ- όλες οι γυναίκες της ορχήστρας μεταφέρθηκαν με τρένο που μετέφερε ζώα στο στρατόπεδο Μπέργκεν – Μπέλσεν. Το στρατόπεδο ήταν υπερπλήρες γιατί εκεί μετέφεραν κρατούμενους γυναίκες και άνδρες από τα άλλα στρατόπεδα εν όψει της επέλασης του Κόκκινου Στρατού. Ξέσπασαν αρρώστιες και επιδημίες. Άνθρωποι πέθαιναν συνέχεια και παντού κείτονταν πτώματα. Η ομάδα της μουσικής άντεχε ακόμα. Η Ανίτα Λάσκερ έγραψε: “Για μας ήταν αυτονόητο ότι η κοινότητά μας ήταν το σπουδαιότερο όπλο στον αγώνα μας για την επιβίωση”.

Τον Απρίλιο του 1945 το στρατόπεδο Μπέργκεν-Μπέλσεν ελευθερώθηκε από τον βρετανικό στρατό.

Sine Maier-Bode 22.03.2013

Γ3

Το νούμερο 42320 ήταν μια Ελληνίδα αγωνίστρια


Λούλα Βλαχούτσικου – Γιαννακοπούλου, κρατούμενη στα στρατόπεδα Ράβενσμπρουκ και Μπούχενβαλντ

Παρέμβαση από το Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο, Νοέμβριος 1998, προς το προεδρείο της ημερίδας για τη διεκδίκηση των γερμανικών αποζημιώσεων

Είμαι μια από τις 16 Ελληνίδες κρατούμενες στο χιτλερικό στρατόπεδο του Μπούχενβαλντ που επέζησαν. Και επειδή βρίσκομαι στο νοσοκομείο χειρουργημένη και δεν μπορώ να παραβρεθώ στην ημερίδα σας, στέλνω μια μικρή ανάμνηση από εκείνο το κάτεργο.

[...] Στεκόμουν, όπως όλες μας, μπροστά στον τόρνο, όπου οι ναζί μάς υποχρέωναν να δουλεύουμε επί 12 ώρες, λειαίνοντας φονικούς κάλυκες για τις σφαίρες. Κάποια στιγμή αφαιρέθηκα και με τη φαντασία μου βρέθηκα στην πατρίδα μου.

Ξαφνικά, ένας κάλυκας σφύριξε στο αυτί μου. Τον είχε πετάξει η ομπερίνα, με άχτι. Η χιτλερίνα επιστάτρια που μας παρακολουθούσε. Ένιωσε, φαίνεται, πως το νούμερο 42320 ταξίδευε αλλού. Είχε για λίγες στιγμές δραπετεύσει από την κόλασή του. Είχε διαπράξει έγκλημα. Από νούμερο, τόλμησε να ξαναγίνει άνθρωπος. Ένα κορίτσι που ονειρευόταν. Όχι! Έπρεπε, ώσπου να πεθάνω, να είμαι το νούμερο 42320 και τίποτε άλλο…

Ανταλλάξαμε ματιές με τις συμπατριώτισσές μου. Μιλούσαμε μόνο με τα μάτια. Πονάμε, πεινάμε, παγώνουμε, καιγόμαστε στον πυρετό και δουλεύουμε. Τα μάτια μόνο μας απομένουν για να μιλάμε μεταξύ μας. Χωρίς σπασμωδικές κινήσεις, για να μην υποψιαστεί τίποτε η ομπερίνα, σκύβω στο κασονάκι όπου έπεφταν οι κάλυκες και, όσο πιο γρήγορα μπορούσα, τους ανακατεύω: να μην ανακαλύψει στον έλεγχο τις ρωγμές που έκανε ένα σιδεράκι, που βάζαμε στο κοπίδι του τόρνου, βγάζοντας σκάρτους, ακατάλληλους για τον φονικό προορισμό τους, κάλυκες.

Αυτό το οργανωμένο σαμποτάζ από όλες μας ήταν η εκδίκησή μας, η ανάσα ζωής, η περηφάνια μας.

Η ομπερίνα απομακρύνθηκε κι εγώ, καθώς χάιδευα τους σκάρτους κάλυκες, ένιωσα ν’ αναβλύζει από βαθιά μέσα μου το επονίτικο τραγούδι μας της Αντίστασης.

Συνεχίζαμε, κι απ’ αυτό το έσχατο μετερίζι, τον αγώνα του λαού μας. Της γενιάς μας.
Ανυπόταχτες! Άνθρωποι! Όχι νούμερα…


ΠΗΓΗ: kar.org.gr

Εγώ η Ουλρίκε Μάινχοφ καταγγέλω...



Σαν σήμερα πριν από 37 χρόνια (1976) η Γερμανίδα δημοσιογράφος Ούλρικε Μάινχοφ βρέθηκε κρεμασμένη σε κελί των φυλακών υψίστης ασφαλείας στο Στάμχαϊμ της Στουτγκάρδης.

...ένας θεατρικός μονόλογος του Ντάριο Φο και της Φράνκα Ράμε
ΟΝΟΜΑ: Ουλρίκε
ΕΠΩΝΥΜΟ: Μάϊνχοφ
ΓΕΝΟΥΣ: Θηλυκού
ΗΛΙΚΙΑ: Σαρανταενός χρονών…Ναι! Είμαι παντρεμένη. Έκανα δύο παιδιά με καισαρική. Ναι είμαστε χωρισμένοι με τον άντρα μου.
ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ: Δημοσιογράφος
ΕΘΝΙΚΟΤΗΤΑ: Γερμανίδα
Συγκρούστηκα με την άρχουσα τάξη και τους νόμους της που τους έχει προστάτες της, για να μπορεί να εκμεταλλεύεται και να κάνει κουμάντο σε όλα, στα πάντα. Ακόμα και στο ίδιο το μυαλό μας, στις σκέψεις μας, τα λόγια μας, τα συναισθήματα μας, τη δουλειά μας, τον τρόπο που μας αρέσει να αγαπάμε ή να κάνουμε έρωτα, ολόκληρη τη ζωή μας.
Γι’ αυτό με κλείσατε εδώ μέσα αφεντικά του κράτους δικαίου. Φυσικά όλοι είναι ίσοι απέναντι στους νόμους σας, εκτός απ’ αυτούς που δεν συμφωνούν με τα ιερά σας και τα όσια. Εσείς είστε που υποβιβάσατε τη γυναίκα. Ό,τι λοιπόν μου στερήσατε τόσα χρόνια σα γυναίκα, μου το προσφέρεται τώρα: ΙΣΗ ΠΟΙΝΗ ΜΕ ΤΟΝ ΑΝΤΡΑ. Τι ειρωνεία! Σας ευχαριστώ! Με ανταμείψατε με το νόμισμα της πιο σκληρής φυλάκισης. Απομόνωση και κρύο μέσα σε μια φυλακή νεκροταφείο. Στην ποινή δηλαδή της εξόντωσης των αισθήσεων μου. Πόσο ευγενική έκφραση θα ήταν να ‘λεγα ότι με θάψατε ζωντανή σ’ ένα τάφο.
Λευκό το κελί, οι τοίχοι, λευκά τα κουφώματα, η πόρτα περασμένη με σμάλτο, για να μην πω και το αποχωρητήριο, ο φωτισμός με νέον; λευκός κι αυτός- κι αναμμένες λάμπες μέρα-νύχτα. Πότε επιτελούς είναι μέρα και πότε νύχτα; Πως θα το μάθω; Απ’ τη χαραμάδα του παραθύρου περνάει πάντα το ίδιο λευκό φως, ψεύτικο κι αυτό, σαν το παράθυρο που είναι ψεύτικο κι αυτό, ίδια ψεύτικος κι ο δόλιος ο χρόνος που μ’ έχετε φυλακισμένη εδώ σ’ ένα λευκό ατελείωτο.
ΣΙΩΠΗ! Παντού σιωπή.
Απ’ έξω ούτε φωνή, ούτε ήχος, ούτε θόρυβος. Στο διάδρομο δεν ακούγονται βήματα, ούτε πόρτες που ανοιγοκλείνουν. ΤΙΠΟΤΑ. Όλα σιωπηλά και κατάλευκα. Μια μεγάλη σιωπή και στο μυαλό μου, λευκή κι αυτή σαν το ταβάνι. Κι η φωνή μου λευκή αν δοκιμάσω να φωνάξω.
Λευκό το σάλιο καθώς στεγνώνει στα χείλη μου. Λευκή η σιωπή στ’ άδεια μου μάτια στο στομάχι, στην πρησμένη από την πείνα κοιλιά μου. Πιασμένη σα γιαπωνέζικο ψάρι, δίχως πτερύγια, μες τη σιωπή του ενυδρείου.
Έντονη επιθυμία για εμετό.
Βλέπω το μυαλό σε αργή κινηματογραφική κίνηση, να βγαίνει από το κρανίο μου, να αλητεύει εδώ κι εκεί και να κυλάει στο πάτωμα και να γίνεται ένα με το αιώνιο λευκό του κελιού μου. Νιώθω το κορμί μου σα σκόνη, όπως το απορρυπαντικό για το πλυντήριο. Σκύβω και το μαζεύω.Προσπαθώ να το συναρμολογήσω.
ΔΙΑΛΥΟΜΑΙ! Πρέπει να αντέξω Να αντισταθώ. Δεν θα μπορέσετε να με τρελάνετε. Πρέπει να σκεφτώ, να σκεφτώ! Να λοιπόν που σκέφτομαι! Σκέφτομαι εσάς που μ’ έχετε κλεισμένη σ’ αυτόν τον εφιάλτη. Από το κρύσταλλο του ενυδρείου που με κλείσατε και με κοιτάζετε με ενδιαφέρον. Μείνατε άφωνοι! Τρέμετε από φόβο μήπως και μπορέσω κι αντισταθώ. Τρέμετε στη σκέψη μήπως οι άλλοι σύντροφοί μου έρθουν και γκρεμίσουν αυτό το λευκό θάνατο που επινοήσατε. Πόσο γελοίο, αλήθεια, να στερήσετε από μένα τα χρώματα! Κι έξω να βάφετε το μουχλιασμένο και γκρίζο κόσμο σας με τα πιο φανταχτερά χρώματα, για να μην μπορεί να δει κανείς τη σαπίλα που κρύβει. Και να υποχρεώνετε τον κόσμο να καταναλώνει μόνο και μόνο για το χρώμα. Χρωματίστε με ωραίο κόκκινο το σιρόπι από τα βατόμουρα, και τι πειράζει αν αυτό φέρνει καρκίνο! Το απεριτίφ σας να είναι πορτοκαλί. Τα παιδιά σας πρέπει να τρώνε πολύ το πράσινο και το αστραφτερό κίτρινο. Το βούτυρο κι η μαρμελάδα πάντα με χρωματιστά δηλητήρια. Ακόμα και τις γυναίκες σας τις βάψατε σαν καραγκιόζηδες. Εξαίσιο κόκκινο για τα μάγουλα, ανοιχτό γαλάζιο και βιολετί για τις βλεφαρίδες, ρουζ για τα χείλια κι όσο για τα νύχια ό,τι χρώμα θα έβαζε ο νους σου για να είναι σαν καρναβάλι. Χρυσαφί, ασημί, πράσινο, πορτοκαλί μέχρι και σκούρο μπλε χρησιμοποιήσατε. Και τιμωρήσατε εμένα με τη σκληράδα του ανέκφραστου λευκού, γιατί το μυαλό μου δεν έχει ανάγκη από τον κατακλυσμό των διαφημίσεων για να σκεφτεί. Αφού τα δικά του χρώματα ξεγυμνώνουν όλη σας την αθλιότητα.
Και με κλείσατε σε αυτό το ενυδρείο γιατί:
Ε λοιπόν όχι! Δεν συμφωνώ με τον τρόπο που ζείτε, ούτε ζήλεψα που δεν είμαι σαν καμιά από τις γυναίκες σας;θλιβερό καρναβάλι. Όχι! Δεν θα ήθελα να είμαι μια τρυφερή ύπαρξη, με τα νάζια της και τα χαζοχαμόγελά της. Που θα στόλιζε το τραπέζι σας σε κάποιο ρεστοράν πολυτελείας το σαββατόβραδο, σαν συμπλήρωμα αναπόσπαστο σε αυτή τη φτιαχτή ατμόσφαιρα με το εξωτικό μενού και την τόσο ηλίθια και απαραίτητη διακριτική μουσική. Όχι! Δεν θα μου άρεσε να είμαι υποχρεωμένη να παριστάνω την ελκυστική και θλιμμένη, και συγχρόνως τη χαρούμενη και όλο εκπλήξεις, μετά την άμυαλη παιδούλα, κι ύστερα τη μητέρα και πουτάνα, ενώ συγχρόνως να ντρέπομαι ή να ευχαριστιέμαι με κάθε βρωμόλογο που θα ξεστομίζετε.
Α! Να λοιπόν!
Ένας ελαφρός θόρυβος. Ανοίγει η πόρτα. Μπαίνει ο δεσμοφύλακας, με κοιτάζει, δεν με βλέπει, είναι σαν μην υπάρχω. Σα να έγινα διαφανής. Δε λέει ούτε λέξη. Βγαίνει. Ξανακλείνει. Ξανά σιωπή. Κανένας δεν πρόκειται να ακούσει την κραυγή μου ούτε κανένα παράπονο μου. Όλα θα γίνουν σιωπηλά, με τακτ, για να μην χαλάσει ο μακάριος ύπνος των μακάριων κατοίκων αυτού του οργανωμένου κράτους. Κοιμήσου ήσυχα καλοζωισμένε και αποχαυνωμένε κόσμε της μεγάλης Γερμανίας. Και σεις από την υπόλοιπη Ευρώπη, οι υγιώς σκεπτόμενοι. Κοιμηθείτε ήσυχα σαν πεθαμένοι. Η κραυγή μου δεν θα σας ξυπνήσει. Δεν ξυπνούν ποτέ οι κάτοικοι ενός νεκροταφείου. Όσοι αγανακτήσουν θα ξεσηκωθούν, είμαι σίγουρη. Θα είναι εκείνοι που δουλεύουν ολημερίς, εκείνοι που τους σακατεύετε σωματικά για να μην μπορούν να σκεφτούν, όλοι οι μετανάστες: τούρκοι, ισπανοί, έλληνες, άραβες κι όλοι οι άλλοι εξαθλιωμένοι και προδομένοι της Ευρώπης και μαζί με αυτούς και οι γυναίκες που δέχτηκαν την καταπίεση, τον εξευτελισμό και την εκμετάλλευση. Όλες αυτές θα μάθουν γιατί με κρατάτε εδώ μέσα και γιατί το κράτος σας θέλει να με δολοφονήσει σα μάγισσα του μεσαίωνα. Για σας την εξουσία υπάρχουν ακόμη και σήμερα μάγισσες που πρέπει να καθηλώνονται μπροστά στους αργαλειούς, στις μηχανές, στις πρέσες, τις γραμμές παραγωγής, μέσα στο θόρυβο και τις διαταγές. Και γκάπα γκουπ πρέσα, σφυρί, τρυπάνι, κινητήρας, καζάνια, φωνές και θόρυβος. Θόρυβος, φτάνει πια με τη σιωπή, πρέσα, σφυρί, τρυπάνι, καζάνια, αέριο και θόρυβο. Το αέριο, βγαίνει αέριο, εμετός, αηδία. Η αλυσίδα της παραγωγής έχει το δικό της ρυθμό. Δεν υπάρχει πια χρόνος, μόνο ρυθμός. Ρυθμός.
Σταματήστε τις μηχανές. Ησυχία. Τι υπέροχο πράγμα η σιωπή. Ευχαριστώ δεσμοφύλακες που μου χαρίσατε αυτή την απίθανη και σπάνια απόλαυση της σιωπής. Το απόλυτο. Τι απόλαυση για όλες μου τις αισθήσεις! Σα να μοιάζει να βρίσκομαι στον παράδεισο. Δεσμοφύλακες, δικαστικοί, κομματάρχες σας αγνοώ όλους. Δεν θα μπορέσετε να με βγάλετε από εδώ μέσα τρελή εκτός κι αν με σκοτώσετε. Μα το μυαλό μου θα είναι καθαρό, θα είμαι απόλυτα υγιής κι όλοι θα ξέρουν με σιγουριά ότι εσείς είστε οι δολοφόνοι, μια κυβέρνηση ένα κράτος δολοφόνων. Σας σκέφτομαι ήδη να προσπαθείτε να κρύψετε το πτώμα μου. Να απαγορεύεται την είσοδο στους δικηγόρους μου. Όχι την Ουρλίκε Μαϊνχοφ δεν μπορείτε να τη δείτε. Ναι! Ναι! Κρεμάστηκε. Όχι, όχι! Δεν θα είστε παρών στην αυτοψία. Κανένας. Μόνο οι ειδικοί του κράτους. Που έχουν ήδη έτοιμο το πόρισμα: η Μαϊνχοφ κρεμάστηκε. Όχι δεν υπάρχουν ίχνη στραγγαλισμού στο λαιμό της. Ούτε κυανωτικό χρώμα. Ναι υπάρχουν μελανιές από κακώσεις σε όλο της το σώμα.
Ανοίξτε χώρο! Φύγετε! Μη βλέπετε! Απαγορεύεται η λήψη φωτογραφιών! Απαγορεύεται κάθε άλλη ιατροδικαστική έκθεση! Απαγορεύεται να εξεταστεί το σώμα μου! Απαγορεύεται! Ναι απαγορεύονται τα πάντα. Όμως ποτέ δεν θα μπορέσετε να απαγορεύσετε να γελάσουν ειρωνικά μπρος στις ηλίθιες φάτσες σας, για τη μεγάλη βλακεία σας. Την αιώνια βλακεία που δέρνει κάθε δολοφόνο. Βαρύς σαν το βουνό είναι ο θάνατος. Εκατομμύρια χέρια γυναικών σηκώνουν αυτό το βουνό και τώρα θα δώσουν μια να το γκρεμίσουν μονάχες τους.

Με ένα ανατριχιαστικό χαμόγελο.





Η βιογραφία της Ουλρίκε Μάινχοφ: «Αν μάθεις πως αυτοκτόνησα, να είσαι σίγουρη ότι ήταν φόνος!»
Κανένα από τα φονικά στελέχη των ναζί, κανένας εγκληματίας πολέμου δεν είχε καταδιωχτεί «με τόση λύσσα» γράφει η Γιούττα Ντίτφουρτ

Η πρόσφατη κυκλοφορία της βιογραφίας της Ουλρίκε Μάινχοφ με τίτλο Ουλρίκε Μάινχοφ - Η βιογραφία, γραμμένη από τη Γιούττα Ντίτφουρτ, συνιδρύτρια, πρόεδρο και βουλευτίνα του Κόμματος των Πρασίνων (απεχώρησε το 1991 σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τη δεξιά στροφή του), από τις εκδόσεις Νάρκισσος, σε μετάφραση της Ηλιάνας Αγγελή, επιμέλεια του Γιάννη Καλιφατίδη και πρόλογο του Κώστα Καλφόπουλου, μας δίνει την ευκαιρία να αναφερθούμε σε αυτό το θρυλικό πρόσωπο της γερμανικής Αριστεράς.

Σύμφωνα με τον Κώστα Καλφόπουλο, η Ντίτφουρτ είναι η πλέον αρμόδια για μια ενδελεχή βιογραφική προσέγγιση της Μάινχοφ λόγω φύλου, ιδεολογίας, εποχής και πολιτικής (οι ιδέες της Ουλρίκε είναι στις σκέψεις της Γιούτα). Για τη βιογράφο η τομή στη ζωή της Μάινχοφ είναι η χρονολογία 14 Μαΐου 1970, όταν η Ουλρίκε, μαζί με την Γκούντρουν Ένσλιν και δύο ακόμα συντρόφους της, απελευθέρωσε τον κρατούμενο Αντρέας Μπάαντερ από τη βιβλιοθήκη ενός μορφωτικού ιδρύματος στο Δυτικό Βερολίνο. Στην επιχείρηση τραυματίστηκε ένας υπάλληλος του ιδρύματος και η Μάινχοφ άφησε την τσάντα της που πρόδωσε την ταυτότητά της με αποτέλεσμα να επικηρυχθεί.

Την ίδια μέρα, ο Κλάους Ράινερ Ρελ, πρώην σύζυγος της Μάινχοφ, πατέρας των επτάχρονων δίδυμων θυγατέρων τους, της Ρεγκίνε και της Μπετίνα, γιόρταζε στο Αμβούργο τη δέκατη πέμπτη επέτειο του περιοδικού konkret. Ύστερα από λίγες ώρες το Δυτικό Βερολίνο πλημμύρισε με τις φωτογραφίες της καταζητούμενης, ενώ άρχισε ένα ανθρωποκυνηγητό, το μεγαλύτερο μετά το 1945 στη Γερμανία. Κανένα από τα φονικά στελέχη των ναζί, κανένας εγκληματίας πολέμου δεν είχε καταδιωχτεί «με τόση λύσσα», γράφει η Ντίτφουρτ.

Η Ουλρίκε Μαρί Μάινχοφ γεννήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 1934 στο Όλντεμπουργκ. Όταν γνωρίστηκαν οι γονείς της, ήταν σαν να συγκρούστηκαν δύο κόσμοι. Στη μία πλευρά βρίσκονταν οι Γκούτχαρντ, ένθερμοι σοσιαλιστές, και στην άλλη οι Μάινχοφ, εθνικόφρονες και φανατικοί προτεστάντες, που σύντομα θα εξελίσσονταν σε παθιασμένους ναζί. Ως μαθήτρια ήταν εξαιρετικά επιμελής, διάβαζε πολλά βιβλία, αγαπούσε την όπερα, έπαιζε βιολί.

Το 1949, όταν πέθανε η μητέρα της -ήδη είχε πεθάνει ο πατέρας της–, την κηδεμονία της Ουλρίκε και της μεγαλύτερης αδελφής της Βήνκε, οι οποίες μεγάλωσαν με χριστιανικές αρχές, ανέλαβε η Ρενάτε Ρήμεκ, καθηγήτρια σε παιδαγωγική ακαδημία. Στη διάρκεια των σπουδών της στα Παιδαγωγικά, στη Γερμανική Φιλολογία, στην Ψυχολογία και στην Ιστορία της Τέχνης άρχισε να θαυμάζει τις ιδέες του Καρλ Μαρξ και να αισθάνεται συμπάθεια για τη Σοβιετική Ένωση, που φρόντιζε να αποκρύπτει.

Το 1956 τη βρίσκουμε ειρηνίστρια, αντίθετη με τον επανεξοπλισμό της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, μέλος μιας κίνησης κατά των πυρηνικών όπλων, αρθρογράφο σε ένα φοιτητικό περιοδικό και μια ευαγγελική επιθεώρηση. Ενθουσιασμένη από τη συλλογική δουλειά, αποφάσισε να αφιερώσει τη ζωή της στον αγώνα για τη βελτίωση της κοινωνίας. Το 1958, σε μια εκδήλωση κατά των πυρηνικών όπλων, γνώρισε τον Ράινερ Ρελ, αρχισυντάκτη του δημοφιλούς φοιτητικού περιοδικού του Αμβούργου Konkret. Τότε, για πρώτη φορά στη ζωή της, μίλησε σε συλλαλητήριο, με αποτέλεσμα να χαρακτηριστεί ως η νέα Ρόζα Λούξεμπουργκ.

Για να έχει πολιτική κάλυψη, προσχώρησε στο SDS, τη φοιτητική παράταξη του SPD (Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος Γερμανίας). Σύντομα όμως τη διέγραψαν, οπότε έγινε μέλος του ΚPD, του Κομμουνιστικού Κόμματος της Γερμανίας, που είχε δεσμούς με το καθεστώς της Ανατολικής Γερμανίας, και συντάκτρια του konkret. Ο γάμος της με τον Ράινερ Ρελ το 1961 είχε συνέπεια να γίνει αρχισυντάκτρια του περιοδικού, ενώ απέκτησε και δύο κόρες, τη Ρεγκίνε και την Μπετίνα.

Η δεκαετία του ’60 ήταν γεμάτη γεγονότα που καθόρισαν τη μελλοντική πορεία της Μάινχοφ. Ο πόλεμος στο Βιετνάμ, οι διαδηλώσεις των Αμερικανών φοιτητών έκαναν τους Γερμανούς νέους να δραστηριοποιούνται συνεχώς. Το πραξικόπημα των συνταγματαρχών στην Ελλάδα και η εγκαθίδρυση ενός ακόμα δικτατορικού καθεστώτος, μετά την Πορτογαλία και την Ισπανία, προβλημάτισε τη Μάινχοφ, που φοβήθηκε πως το ίδιο μπορούσε να συμβεί και στην πατρίδα της.

Ήταν η εποχή που ο γάμος της είχε κλυδωνιστεί εξαιτίας της ερωτικής σχέσης του άντρα της με τη Δανάη, σύζυγο ενός Έλληνα συγγραφέα, του Πέτρου Κουλμάση. Τον Φεβρουάριο του 1968 πήρε τα παιδιά της, εγκατέλειψε τον άντρα της και εγκαταστάθηκε στο Δυτικό Βερολίνο πλημμυρισμένη ελπίδες για πολιτικές αλλαγές.

Τον Απρίλιο του ίδιου χρόνου, μετά τον εμπρησμό πολυκαταστημάτων, συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν δύο αριστεροί νέοι: η Γκούντρουν Ένσλιν ο Αντρέας Μπάαντερ, που αποτελούσαν ερωτικό ζευγάρι. Ύστερα από αυτό, τα γεγονότα σε ολόκληρη τη Δυτική Γερμανία πήραν μορφή χιονοστιβάδας. Η Μάινχοφ, που εργαζόταν στην πρώτη μεγάλου μήκους τηλεταινία της και προσλήφθηκε για να διδάξει στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, προκαλώντας τις αντιδράσεις συντηρητικών κύκλων, φιλοξένησε την Ένσλιν και τον Μπάαντερ που είχαν διαφύγει και καταζητούνταν.

Τότε, το 1970, ορισμένα αριστερά άτομα εξέταζαν τις προοπτικές ενός μαχητικού επαναστατικού κινήματος: λίγο μετά, αυτοί θα γίνονταν γνωστά στον Τύπο ως «Συμμορία Μπάαντερ - Μάινχοφ» η αλλιώς Οργάνωση Κόκκινος Στρατός (RAF). Σύντομα ο Μπάαντερ συνελήφθη. H απελευθέρωσή του στις 14 Μαΐου 1970 από τη Μάινχοφ και το κυνηγητό των μελών της ομάδας της τους οδήγησε όλους στην Ιορδανία, όπου εκπαιδεύτηκαν στον ανταρτοπόλεμο από Παλαιστίνιους μαχητές.

Όταν επέστρεψαν στη Γερμανία, η Μάινχοφ πέρασε στην παρανομία και λήστεψε για πρώτη φορά τράπεζα στις 29 Σεπτεμβρίου 1970. Ακολούθησαν κι άλλες παρόμοιες ενέργειες, αλλά η RAF, αποκομμένη από την κοινωνία, έμελλε να καταλήξει μικρή παράνομη οργάνωση. Η ένοπλη πάλη κατάντησε αυτοσκοπός και ο δρόμος της επιστροφής στη νόμιμη Αριστερά έμοιαζε ερμητικά κλειστός.

Τα μέλη της οργάνωσης όμως ήταν αποφασισμένα να παλέψουν μέχρι θανάτου και δήλωναν την παρουσία τους με προκηρύξεις που άρχιζαν με φράσεις του Μάο Τσε Τουνγκ. Στο μεταξύ στη χώρα δρομολογήθηκε ένα κυνήγι μαγισσών, καθώς διανοούμενοι, μακρυμάλληδες, αμφισβητίες θεωρούνταν ύποπτοι ως τρομοκράτες. Τον Μάιο του 1972 πιάστηκε ο Μπάαντερ και τον Ιούνιο η Μάινχοφ. Κλείστηκαν στη φυλακή μαζί με άλλους συντρόφους τους.

Όταν έγινε η δίκη της Μάινχοφ, τα ψυχικά και σωματικά αποθέματα της είχαν εξαντληθεί. Εντούτοις, όταν τον Μάιο του 1976 την επισκέφτηκε στις φυλακές Σταμχάιμ στη Στουτγάρδη, η αδελφή της τής είπε: «Αν μάθεις πως αυτοκτόνησα, να είσαι σίγουρη ότι ήταν φόνος!».

Στις 7 Μαΐου την επισκέφθηκε ένας Ιταλός, συνήγορος των ιταλικών Ερυθρών Ταξιαρχιών, μεταφέροντάς της την επιθυμία για επικοινωνία μεταξύ των δύο οργανώσεων.

Ήταν ο τελευταίος επισκέπτης της, διότι στις 9 Μαΐου βρέθηκε στο κελί της απαγχονισμένη, με μια θηλιά στα κάγκελα του κιγκλιδώματος. Η επίσημη θέση για τον θάνατό της ήταν η αυτοκτονία, ωστόσο οι συγγενείς, οι φίλοι και οι συνήγοροι μίλησαν για δολοφονία.

Σύμφωνα με τον Κώστα Καλφόπουλο και πάλι, με τον πρόωρο και τραγικό της θάνατο η Ουλρίκε Μάινχοφ πέρασε στην αιωνιότητα και στον μύθο, καθώς αρνήθηκε να ενσωματωθεί πλήρως στο κυρίαρχο σύστημα, ως μια γυναίκα που, παρά τις προσπάθειές της, δεν κατάφερε να ανταποκριθεί στις συχνά απάνθρωπες απαιτήσεις και συνθήκες δράσης μιας παράνομης οργάνωσης.

Ο ματωμένος Μάης του '36 στη Θεσσαλονίκη


Μετά τη σφαγή, λίγα λουλούδια...
Το βράδυ της 9ης Μάη του 1936 ο πρωθυπουργός Ιωάννης Μεταξάς έδωσε διαταγή ένα σύνταγμα στρατού από τη Λάρισα να μεταφερθεί στη Θεσσαλονίκη και μοίρα του στόλου να καταπλεύσει στο λιμάνι της πόλης προς αντιμετώπιση των εργατών που βρίσκονταν σε απεργία. Ταυτόχρονα, προέβη σε δηλώσεις με τις οποίες δεν άφηνε κανένα περιθώριο παρερμηνειών αναφορικά με τις προθέσεις του1: «Κατέστη φανερόν - τόνισε - ότι οι σκοποί οι επιδιωκόμενοι από τους διευθύνοντας την απεργιακήν κίνησιν είναι πολιτικοί, ανατρεπτικοί. Αν ήσαν οικονομικοί θα εδέχοντο οι ιθύνοντες τας δύο εργατικάς ομοσπονδίας την λύσιν, την οποίαν η κυβέρνησις επέβαλε εις τους καπνεμπόρους, και η οποία όχι μόνον καθορίζει κατώτατον ημερομίσθιον 90 δραχμών, αλλά προβλέπει και περί μέσου ημερομισθίου 100 περίπου δραχμών... Η κυβέρνησις δε θα εμποδίση βεβαίως το δικαίωμα της απεργίας από εκείνους οι οποίοι το έχουν, αλλά δε θα επιτρέψη διατάρραξιν της τάξεως. Οσοι το επιχειρήσουν, θα συναντήσουν το κράτος του νόμου».Το πόσο σεβόταν το δικαίωμα της απεργίας ο Μεταξάς αλλά και τι εσήμαινε το κράτος του νόμου, οι εργάτες της Θεσσαλονίκης το ένιωσαν στο πετσί τους εκείνες τις μέρες. Το διαπίστωσε επίσης ολόκληρος ο ελληνικός λαός λίγους μήνες αργότερα, όταν επιβλήθηκε το δικτατορικό καθεστώς της 4ης Αυγούστου με ηγέτη του τον Ιωάννη Μεταξά. Αν αξίζει όμως μια παρατήρηση για την προαναφερόμενη δήλωση του, τότε οφείλουμε να σημειώσουμε πως αυτή η δήλωση είναι μια δήλωση καρμπόν που εκφέρεται, πανομοιότυπα, πάντοτε από τα χείλη του εκάστοτε πρωθυπουργού ή υπουργού, στο πλαίσιο του αστικού καθεστώτος - με δικτατορική ή κοινοβουλευτική μορφή διακυβέρνησης - όταν αυτό το καθεστώς βρίσκεται αντιμέτωπο με εργατικές - λαϊκές κινητοποιήσεις, ιδιαίτερα μάλιστα όταν αυτές είναι πετυχημένες. Ας εξετάσουμε όμως αναλυτικότερα το θέμα μας κι ας δούμε πώς φτάσαμε στην απεργία των εργατών στη Θεσσαλονίκη το Μάη του '36, αλλά και στις απειλές, λόγω και έργω, του επίδοξου δικτάτορα Ιωάννη Μεταξά.
Η ταξική πάλη στο πρώτο μισό της δεκαετίας του '30
Τμήμα από τη μεγάλη απεργιακή συγκέντρωση του Μάη στη Θεσσσαλονίκη
Το πρώτο μισό της δεκαετίας του '30, στην Ελλάδα, χαρακτηρίζεται από οξύτατες κοινωνικοπολιτικές αντιθέσεις και αντιπαραθέσεις που τελική κατάληξη θα έχουν την εγκαθίδρυση της μεταξικής δικτατορίας. Επρόκειτο για μια πορεία που δεν ήταν αναπόφευκτη αν κρίνουμε από τη σκοπιά των συμφερόντων του εργαζόμενου λαού, αλλά ούτε και εύκολη αν εξετάσουμε τα πράγματα από τη σκοπιά των συμφερόντων της άρχουσας τάξης. Προς αυτή την κατεύθυνση ευνοούσε η παγκόσμια οικονομική κρίση του καπιταλισμού 1929 - 1933, η χρεοκοπία του αστικού κοινοβουλευτισμού και η άνοδος του φασισμού, έμμεσα ή άμεσα, η κυριαρχία δηλαδή των πιο αντιδραστικών τμημάτων της χρηματιστικής ολιγαρχίας ως απάντηση των αστικών τάξεων σε αυτή την κρίση αλλά και για την αντιμετώπιση του ανερχόμενου εργατικού - επαναστατικού κινήματος.Στο εξεταζόμενο διάστημα και πριν ο Μεταξάς εγκαθιδρύσει το καθεστώς της 4ης Αυγούστου, η Ελλάδα γνώρισε σημαντικές αλλά αποτυχημένες απόπειρες επιβολής δικτατορικού καθεστώτος από τον χώρο του Κέντρου (Κίνημα Πλαστήρα το 1933, το Κίνημα των Βενιζελικών της 1ης Μάρτη 1935), ενώ ο άλλος πόλος του αστικού πολιτικού κόσμου, η λεγόμενη δεξιά και ακροδεξιά δουλεύοντας πιο μεθοδικά κατάφερε να επιτύχει την παλινόρθωση της μοναρχίας το Φθινόπωρο του 1935, αλλά και να θέσει ισχυρά θεμέλια για μια επιτυχημένη επιβολή πραξικοπήματος.
Λίγο πριν γενικευθεί η χρήση των όπλων. Με τις αντλίες ρίχνουν νερό στους απεργούς
Το 1935 παρουσιάζεται επίσης σοβαρή ανάπτυξη του απεργιακού κινήματος που συνοδεύεται από παλλαϊκά συλλαλητήρια. Σε 200.000 φτάνουν οι απεργοί εργάτες μέχρι τον Οκτώβρη του χρόνου εκείνου, χωρίς να υπολογίζονται οι μήνες Μάρτης - Απρίλης. Χαρακτηριστικό γνώρισμα αυτών των αγώνων, που αγκαλιάζουν όλα σχεδόν τα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας, είναι η αποφασιστικότητα και το πείσμα των εργαζόμενων μαζών, που φτάνουν ακόμη και σε ανοιχτή σύγκρουση με τους εργοδότες και την αστυνομία. Το 1935 σημαδεύεται επίσης με το ματοκύλισμα δεκάδων εργατών και αγροτών2.Με την αυγή του 1936, ο ελληνικός λαός έζησε κορυφαία ιστορικά γεγονότα. Στις 26 Γενάρη η χώρα οδηγήθηκε σε εκλογές. Η Βενιζελική παράταξη - το λεγόμενο Κέντρο - που κατέβηκε στις εκλογές με 5 διαφορετικά κόμματα (Κόμμα Φιλελευθέρων, Δημοκρατικός Συνασπισμός, Πανδημοκρατική Ενωσις Κρήτης, Αγροτικό Σοφιανόπουλου και Νεοφιλελεύθεροι) συγκέντρωσε συνολικά 574.655 ψήφους και 142 έδρες. Η αντιβενιζελική παράταξη - η λεγόμενη Δεξιά και ακροδεξιά - πήρε μέρος στις εκλογές με τα κόμματα Λαϊκό, Λαϊκή Ριζοσπαστική Ενωσις, Κόμμα Ελευθεροφρόνων (Μεταξάς) και Εθνικόν Μεταρρυθμιστικόν Κόμμα και συγκέντρωσε 602.840 ψήφους και 143 έδρες. Το ΚΚΕ, που δημιούργησε με το Αγροτικό Κόμμα του Βογιατζή το Παλλαϊκό Μέτωπο, σημείωσε επιτυχία καθώς συγκέντρωσε 73.411 ψήφους και εξέλεξε 15 βουλευτές. Η επιτυχία αυτή αποκτούσε ξεχωριστή σημασία, δεδομένου ότι κανένα κόμμα δε συγκέντρωνε την απόλυτη κοινοβουλευτική πλειοψηφία και το Παλλαϊκό Μέτωπο μπορούσε να παίξει ένα είδος ρυθμιστικού ρόλου κάτι και το οποίο έγινε με την υπογραφή, στις 19/2/1936, του γνωστού συμφώνου Σκλάβαινα - Σοφούλη. Βάσει των όρων της συμφωνίας, το Παλλαϊκό Μέτωπο αναλάμβανε την υποχρέωση να ψηφίσει τους Φιλελεύθερους για το προεδρείο της Βουλής και να δώσει ψήφο ανοχής σε κυβέρνηση που θα σχημάτιζε ο Σοφούλης. Από την πλευρά της, η κυβέρνηση θα ακύρωνε αναδρομικά τη διάταξη του εκλογικού νόμου που αφαιρούσε τα εκλογικά δικαιώματα από όσους είχαν καταδικαστεί για παράβαση του «ιδιώνυμου», θα καταργούσε τις επιτροπές ασφάλειας, θα έδινε αμνηστία στον Ν. Ζαχαριάδη, στον Β. Βερβέρη και στον Β. Νεφελούδη, καθώς και σε όλους τους πολιτικούς κατάδικους, τους φυλακισμένους και τους εξόριστους, θα διέλυε όλες τις φασιστικές οργανώσεις, θα καθιέρωνε σαν μόνιμο εκλογικό σύστημα την αναλογική, θα ελάττωνε, μέσα σε δυο μήνες, την τιμή του ψωμιού, θα απαγόρευε την προσωποκράτηση για οφειλές προς το Δημόσιο μέχρι τρεις χιλιάδες δραχμές, θα καθιέρωνε πεντάχρονο χρεοστάσιο χωρίς όρους για τα χρέη των αγροτών στις τράπεζες και στους ιδιώτες και θα προχωρούσε στην άμεση εφαρμογή των Κοινωνικών Ασφαλίσεων3.
Αγωνιστές με υψωμένες γροθιές, στην πρωτομαγιάτικη απεργία του '36, στη Θεσσαλονίκη
Τελικά, αυτό το σύμφωνο δεν τηρήθηκε με ευθύνη του Κόμματος των Φιλελευθέρων του Θ. Σοφούλη που υπαναχώρησε, υποστηρίζοντας μαζί με το δεξιό Λαϊκό Κόμμα τη λύση Δεμερτζή.Η υπαναχώρηση των Φιλελευθέρων ήταν επιβεβλημένη από τα ταξικά συμφέροντα που υπηρετούσε ο χώρος του Κέντρου, δεδομένου ότι ήταν τέτοιες οι συνθήκες εκείνη την περίοδο που η συμμαχία με το Παλλαϊκό Μέτωπο ευνοούσε το λαϊκό κίνημα, η πάλη του οποίου γνώριζε πραγματική έκρηξη. Στους πρώτους μήνες του '36, το απεργιακό κίνημα της εργατικής τάξης αλλά και των μεσαίων στρωμάτων σημείωσε πρωτοφανή άνοδο απ' άκρη σ' άκρη της Ελλάδας. Μόνο στο τρίμηνο Γενάρη - Μάρτη απήργησαν πάνω από 200 χιλιάδες εργάτες, ενώ σε μια σειρά πόλεις (Δράμα, Καβάλα, Σέρρες, Ξάνθη κλπ.) πραγματοποιήθηκαν πετυχημένες απεργίες με τοπικού χαρακτήρα αιτήματα. Στο ίδιο χρονικό διάστημα οι αγρότες μιας σειράς επαρχιών (Ηρακλείου, Δωρίδας κλπ.) συγκροτούσαν συλλαλητήρια, ενώ οι επαγγελματίες των πόλεων κατέβαιναν σε απεργίες. Σ' αυτές τις παλλαϊκές κινητοποιήσεις το «παρών» έδωσε και η σπουδάζουσα νεολαία. Ολόκληρο το πρώτο δεκαήμερο του Μάρτη, οι φοιτητές των πανεπιστημίων και όλων των άλλων σχολών βρίσκονταν σε απεργία, απαιτώντας πανεπιστημιακές και γενικότερα δημοκρατικές ελευθερίες4.
Οι εργάτες στήνουν οδοφράγματα
Τη μεγάλη άνοδο των εργατικών και λαϊκών αγώνων φανερώνει και η αντίδραση των κατασταλτικών μηχανισμών του κράτους. Ο απολογισμός της κρατικής τρομοκρατίας σε βάρος των λαϊκών μαζών, για τους μήνες Γενάρη, Φλεβάρη, Μάρτη και Απρίλη του 1936 που έδωσε στη δημοσιότητα η στατιστική υπηρεσία της οργάνωσης ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΒΟΗΘΕΙΑ είναι αποκαλυπτικός5. Το Γενάρη του '36, σε ολόκληρη την Ελλάδα έγιναν 117 συλλήψεις, 18 φυλακίσεις, 37 εξορισμοί, 33 τραυματισμοί, 1 δολοφονία, 38 βασανισμοί, 13 απαγορεύσεις συνεδρίων και συγκεντρώσεων, 1 αστυνομική έρευνα, 4 διαλύσεις σωματείων και 3 κατασχέσεις.Το Φλεβάρη έγιναν 129 συλλήψεις, 91 φυλακίσεις, 6 εξορισμοί, 23 τραυματισμοί, 2 δολοφονίες, 17 βασανισμοί, 3 απαγορεύσεις συνεδρίων και συγκεντρώσεων, 14 αστυνομικές έρευνες και 3 κατασχέσεις.
Το Μάρτη έγιναν 198 συλλήψεις, 225 φυλακίσεις, 12 εξορισμοί, 17 τραυματισμοί, 1 δολοφονία, 36 βασανισμοί, 5 απαγορεύσεις συνεδρίων και συγκεντρώσεων, 2 αστυνομικές έρευνες και 1 κατάσχεση.
Τον Απρίλη του '36 έγιναν 198 συλλήψεις, 32 φυλακίσεις, 44 εξορισμοί, 35 τραυματισμοί, 1 δολοφονία, 34 βασανισμοί, 15 απαγορεύσεις συνεδρίων και συγκεντρώσεων, 19 αστυνομικές έρευνες και 470 κατασχέσεις.
Το σκηνικό, που δείχνει με ποια κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα φτάσαμε στα γεγονότα του Μάη στη Θεσσαλονίκη ολοκληρώνεται, αν προσθέσουμε τις πολιτικές εξελίξεις σε κεντρικό επίπεδο.
Ενας νεκρός στο δρόμο κοντά στο «Αλκαζάρ»
Στις 5 Μάρτη του 1936 ο Βασιλιάς Γεώργιος - χωρίς να συναντήσει την παραμικρή αντίσταση από τα αστικά κόμματα - διόρισε τον Ιωάννη Μεταξά στη θέση του υπουργού των Στρατιωτικών. Επίσης, καθολική ήταν από τον μονάρχη και τον αστικό πολιτικό κόσμο η στήριξη της κυβέρνησης Δεμερτζή, στην οποία ο Μεταξάς κατείχε και τη θέση του αντιπροέδρου. Λίγες βδομάδες αργότερα, στις 27 Απρίλη του ιδίου έτους, και αφού ο Δεμερτζής είχε αποδημήσει εις κύριον, τα αστικά κόμματα έκαναν το Μεταξά πρωθυπουργό, δίνοντάς του ψήφο εμπιστοσύνης και τρεις μέρες αργότερα η Βουλή αποφάσισε τη διακοπή των εργασιών της μέχρι το τέλος Σεπτέμβρη, δίνοντας στον μετέπειτα δικτάτορα και στην κυβέρνηση του ημιδικτατορικές εξουσίες. Αποτέλεσμα ήταν, από τα τέλη Απρίλη του '36 να εγκαθιδρυθεί στη χώρα ένα ιδιότυπο καθεστώς που αργότερα πολύ εύστοχα ονομάστηκε «καθεστώς της 3 1/2 Αυγούστου»6. Σε καθεστώς, λοιπόν «3 1/2 Αυγούστου» - που ήθελε να γίνει «4η Αυγούστου» - έγιναν τα γεγονότα της Θεσσαλονίκης. Ας τα παρακολουθήσουμε.
Ο ματωμένος Μάης του '36
Τετάρτη 29 Απρίλη 1936. Δώδεκα χιλιάδες καπνεργάτες της Θεσσαλονίκης - εκ των οποίων περίπου το 70% γυναίκες - αυτή τη μέρα δεν πιάνουν δουλιά, αλλά κατεβαίνουν σε απεργία, ύστερα από απόφαση του συνδικαλιστικού τους φορέα, της Πανελλήνιας Καπνεργατικής Ομοσπονδίας (ΠΚΟ). Κυριότερο αίτημά τους7 έχουν την αύξηση των ημερομισθίων στις 120 - 135 δραχμές με την εφαρμογή της σύμβασης του 19248. Η απεργία ξεκινάει από τις 9.30 το πρωί. Τα καπνομάγαζα κλείνουν και οι απεργοί κατευθύνονται αρχικά στα γραφεία της Ομοσπονδίας και στη συνέχεια στον κινηματογράφο «Πάνθεον», όπου έχουν συγκέντρωση, για να συζητήσουν και να αποφασίσουν τα μέτρα που πρέπει να λάβουν για την περιφρούρηση του αγώνα τους. Εξω από τον κινηματογράφο, η αστυνομία με ισχυρές δυνάμεις δείχνει τα δόντια της, έτοιμη, ανά πάσα στιγμή να επιδοθεί στο ...θεάρεστο έργο της.
Από τη μεγάλη διαδήλωση διαμαρτυρίας στην πλατεία Ελευθερίας για την άγρια δολοφονία των εργατών
Οι απεργοί αγνοούν την προκλητική αστυνομική παρουσία, εκλέγουν Κεντρική Επιτροπή Αγώνα και στις 12.30 το μεσημέρι η Επιτροπή κάνει παράσταση στον γενικό Διοικητή Μακεδονίας Κ. Πάλλη με το υπόμνημα των αιτημάτων των καπνεργατών. Την ίδια μέρα ξεσπά η απεργία στο Βόλο και τις Σέρρες.Πολύ γρήγορα, η απεργία επεκτείνεται και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Την Πέμπτη 30 Απρίλη στην απεργία κατεβαίνουν τα Σωματεία καπνεργατών στην Καβάλα και στη Δράμα. Το Σάββατο 2 Μάη θα προστεθούν τα Σωματεία Αγρινίου, Κομοτηνής, Σάμου, Σιδηροκάστρου, Προσοτσάνης, Νιγρίτας, Ξάνθης, Λαγκαδά, Σιάτιστας, Καρδίτσας, Πειραιά κ.ά. Την Τρίτη 5 Μάη - 7η μέρα της απεργίας, κατεβαίνουν σε συμπαράσταση στη Θεσσαλονίκη οι κλωστοϋφαντουργοί, οι χαρτεργάτες, οι τσαγκαράδες και οι λαστιχάδες. Στις 6 Μάη το μεσημέρι μέλη φασιστικών οργανώσεων τους οποίους χρησιμοποιεί το κράτος πυροβολούν και τραυματίζουν τον καπνεργάτη Κώστα Σαμιώτη 20 χρονών.
Την επομένη, 7 Μάη, το Ενωτικό Εργατικό Κέντρο Θεσσαλονίκης καλεί την εργατική τάξη σε επιφυλακή για 24ωρη απεργία συμπαράστασης. Εν τω μεταξύ, η εργατική τάξη της Ελλάδας συμπαραστέκεται στους απεργούς. Οι πιο μαζικές ομοσπονδίες του Ηλεκτρισμού, Δέρματος, Οικοδόμων, Επισιτισμού, Ιματισμού, Κουρέων, Αρτεργατών, Φυματικών, το Ενωτικό Εργατικό Κέντρο Αθήνας, με τηλεγραφήματά τους προς τη Γενική Διοίκηση Μακεδονίας τονίζουν ότι αν δε λυθούν τα δίκαια αιτήματα των Καπνεργατών, των τσαγκαράδων και υφαντουργών και σε περίπτωση που εφαρμοστούν τα τρομοκρατικά μέτρα που εξαγγέλθηκαν, η εργατιά όλης της χώρας θα κατέβει σε πανελλαδική απεργία. Αυτή τη μέρα φτάνει στη Θεσσαλονίκη, επιστρέφοντας από το Βελιγράδι, ο πρωθυπουργός της χώρας και μετέπειτα δικτάτορας Ι. Μεταξάς, ο οποίος σε κοινή σύσκεψη που είχε με τον Γενικό Διευθυντή και τον Σωματάρχη του Γ΄ Σώματος Στρατού δίνει το «πράσινο φως» για την καταστολή της απεργίας.
Εφιπποι χωροφύλακες, με γυμνά τα σπαθιά, ενώ δίπλα τους οι απεργοί προσπαθούν να τους μιλήσουν
Σε λίγες ώρες, η συμπρωτεύουσα θα ζούσε μια από τις ηρωικότερες και τραγικότερες σελίδες της ιστορίας της.Στις 8 Μάη, λίγο πριν το μεσημέρι, εφτά χιλιάδες απεργοί της Θεσσαλονίκης κατευθύνθηκαν προς τη γενική Διοίκηση Βορείου Ελλάδος, για να απαιτήσουν την άμεση επίλυση των αιτημάτων τους. Δυνάμεις έφιππης και πεζής χωροφυλακής προσπάθησαν να τους σταματήσουν, χωρίς όμως να το πετύχουν. Τότε άρχισαν να πυροβολούν κατά του άοπλου πλήθους, που ύστερα από το πρώτο σοκ ανασύνταξε τις δυνάμεις του κι άρχισε να στήνει οδοφράγματα. Την ίδια ώρα, άλλη διαδήλωση από τρεις χιλιάδες περίπου εργάτες, που κατευθυνόταν επίσης προς το διοικητήριο, δέχτηκε κι αυτή επίθεση από τους χωροφύλακες. Οι εργάτες κατάφεραν να σπάσουν τις ζώνες των χωροφυλάκων και να ενωθούν με τους συναδέλφους τους στα οδοφράγματα.
Μέσα σε λίγη ώρα τα νέα είχαν φτάσει σε κάθε σημείο της πόλης κι ο κόσμος κατέβαινε από τις συνοικίες προς το κέντρο για να βοηθήσει τους αγωνιζόμενους εργάτες. Οι αρχές τρομοκρατήθηκαν. Ο Διοικητής της φρουράς Θεσσαλονίκης έδωσε διαταγή στο στρατό να χτυπήσει τους διαδηλωτές αλλά οι φαντάροι δεν υπάκουσαν. Τρεισήμισι ώρες κράτησαν οι οδομαχίες και τελικά οι διαδηλωτές υποχώρησαν. Πολλοί εργάτες είχαν τραυματιστεί αλλά η αγανάκτηση το λαού ήταν στο κατακόρυφο. Το βράδυ, πολλά σωματεία της Θεσσαλονίκης (αυτοκινητιστές, λιμενεργάτες, οικοδόμοι, τροχιοδρομικοί κ.ά.) κήρυξαν απεργία. Η κυβέρνηση σε απάντηση προχώρησε στην έκδοση διατάγματος επιστράτευσης των τροχιοδρομικών και των σιδηροδρομικών και διέταξε το Γ΄ Σώμα Στρατού να λάβει εξαιρετικά μέτρα προς εξασφάλιση της τάξης9.
«Η αστυνομία - έγραφε ο «Ρ» αναφερόμενος στα γεγονότα της 8ης Μαΐου10 - έδειξε σήμερα καθαρά πως παίζει το ρόλο του υπηρέτη του καπνεμπορικού και του άλλου κεφαλαίου. Με αγριότητα και βανδαλισμούς επιτέθηκε κατά των άοπλων καπνεργατών και καπνεργατριών, των υφαντουργών, των μικρών κοριτσιών (12 ως 15 χρόνων) και τους ματοκύλισε. Επί 3 1/2 ώρες η Θεσσαλονίκη βρισκότανε χτες σε κατάσταση μάχης, μεταξύ των δυνάμεων της αστυνομίας και ενός μέρους της εργατικής τάξης. Η στάση της αστυνομίας έχει εξεγείρει όλο το λαό».
Την επομένη, 9 Μαΐου, η απεργία στη συμπρωτεύουσα είχε γενικευτεί. Μαζί με τους εργάτες κατέβηκαν σε απεργία διαμαρτυρίας και οι επαγγελματίες, οι βιοτέχνες και οι φοιτητές. «Την πρωίαν της 9ης Μαΐου - γράφει ο Γρ. Δαφνής11 - απήργησαν εις ένδειξιν αλληλεγγύης οι λιμενεργάται, αρτεργάται, μυλεργάται, εργάται πλεκτηρίων και άλλων κλάδων, έτσι που το σύνολο των απεργούντων εργατών εις Θεσσαλονίκην ανήλθε εις 25.000 περίπου. Οι δε έμποροι και επαγγελματίαι έκλεισαν τα καταστήματά των. Ολόκληρος δηλαδή ο λαός της Θεσσαλονίκης, ο εργαζόμενος, ενεφανίζετο ηνωμένος εις την κατά των κυβερνητικών μέτρων διαμαρτυρίαν».
Ετσι οι χωροφύλακες από νωρίς το πρωί άρχισαν τις επιθέσεις εναντίον εργατικών συγκεντρώσεων. Η πρώτη σοβαρή σύγκρουση έγινε μεταξύ χωροφυλακής και απεργών αυτοκινητιστών στην οδό Εγνατίας. Οι χωροφύλακες χτύπησαν στον ψαχνό και σε λίγο έπεσε ο πρώτος νεκρός απεργός: ήταν ο αυτοκινητιστής Τάσος Τούσης. «Το πλακόστρωτο και οι γύρω δρόμοι βάφονται με αίμα. Παντού ακούγονται αγκομαχητά των πληγωμένων και οι κατάρες του πλήθους ενάντια στους φονιάδες. Γίνεται διαδήλωση με το νεκρό εργάτη πάνω σε μια πόρτα μπροστά προς το Διοικητήριο, από το οποίο απουσιάζει ο Διοικητής, όχι, όμως και οι χωροφύλακες που το φυλάνε πάνοπλοι. Την ίδια ώρα οι καμπάνες σε όλες τις συνοικίες κτυπάν συναγερμό, ο λαός ξεχύνεται στους δρόμους και κατηφορίζει προς το Κέντρο. Πορείες με υψωμένες τις γροθιές ενώνονται με τους απεργούς, ενώ κόκκινα λάβαρα βαμμένα από το αίμα των δολοφονημένων εργατών ανεμίζουν. Οι πρώτοι νεκροί: Β. Σταύρου, Ιντο Σενόρ, Γ. Πανόπουλος, Αγλαμίδης, Σαλβατόρ Ματαράσο, Δημ. Λαϊλάνης, Σ. Διαμαντόπουλος, Γιάννης Πιτάρης, Ευθύμης Μάνος, Μανώλης Ζαχαρίου, Αναστασία Καρανικόλα»12.
Οι μαζικές δολοφονίες διαδηλωτών αντί να κάμψουν τη λαϊκή αντίσταση, τη θεριεύουν προκαλώντας νέα κύματα οργής και αγανάκτησης. Ολη η πόλη έχει ξεσηκωθεί ενώ οι στρατιώτες παραβαίνουν τις διαταγές, αρνούνται να σηκώσουν όπλο κατά του λαού και συγκρούονται με τους χωροφύλακες.
Το μεσημέρι ο διοικητής του Γ΄ Σώματος Στρατού διατάσσει τους χωροφύλακες να κλειστούν στα αστυνομικά τμήματα, δίνει εντολή σε αξιωματικούς του στρατού να αναλάβουν τη Διοίκηση των αστυνομικών τμημάτων, και βγάζει ανακοίνωση που απαγορεύει κάθε συγκέντρωση ακόμα και λίγων ατόμων σε κλειστό ή ανοιχτό χώρο, ενώ κλείνει και τα μαγαζιά της Θεσσαλονίκης. Το γεγονός αυτό αντί να δράσει καταπραϋντικά οξύνει ακόμη περισσότερο τα πνεύματα. Στις 5 μ.μ. πραγματοποιείται νέα λαϊκή συγκέντρωση στη διασταύρωση των οδών Εγνατίας και Βενιζέλου χωρίς να υπάρξουν επεισόδια. Οι συγκεντρωμένοι εκδίδουν ψήφισμα το οποίο λέει:
«Απας ο λαός της Θεσσαλονίκης συγκεντρωθείς εις παλλαϊκήν συγκέντρωσιν και ακούσας των ρητόρων, αποφασίζει:
1) Εκφράζει τον αποτροπιασμόν και την αγανάκτησίν του διά τους δολοφόνους.
2) Διαδηλώνει τη συμπάθειάν του προς τους αγωνιζόμενους απεργούς.
Και ζητεί: 1) Παραίτησιν της κυβερνήσεως.
3) Αμεσον σύλληψιν του διευθυντού της Αστυνομίας Ντάκου και την αντικατάστασιν του Γενικού Διοικητού Πάλλη.
4) Επίλυση όλων των αιτημάτων των απεργών και ακύρωσιν της αποβολής του φοιτητή Καββαδία.
5) Απελευθέρωσιν όλων των συλληφθέντων.
6) Απόδοσιν των θυμάτων εις τα εργατικά Σωματεία προς κήδευσιν.
7) Να επιτραπεί αύριον η τέλεσις παλλαϊκού μνημοσύνου.
Δηλώνει:
ότι θα συνεχίσει την απεργίαν μέχρις της πλήρους επιλύσεως όλων των αιτημάτων και αναθέτει εις τον Διοικητήν του Γ. Σ. Στρατού τη διαβίβασιν του παρόντος ψηφίσματος εις την κυβέρνησιν».
Το βράδυ της 9ης Μαΐου ο λαός της Θεσσαλονίκης είναι η πραγματική εξουσία στην πόλη. «Οι αρχές είχαν ουσιαστικά καταλυθεί. Οι συνοικισμοί όλοι είχαν καταληφθή από τους διαδηλωτάς», γράφει ο επιμελητής του ημερολογίου του Ιωάννη Μεταξά, Π. Σιφναίος13. Και ο Γρ. Δαφνής συμπληρώνει: «Τη νύκτα της 9ης προς 10η Μαΐου, ούτε ο Γενικός Διοικητής, ούτε ο Σωματάρχης, ούτε καμία άλλη αρχή ημπορούσε να ασκήση εξουσίαν! Ητο εκτός πάσης αμφιβολίας ότι ο λαός της Θεσσαλονίκης ήτο κύριος της καταστάσεως»14. Μπρος σε αυτή την κατάσταση ο Μεταξάς δεν έκρυψε τον τρόμο του και διέταξε - όπως προαναφέραμε - να κινηθεί το Σύνταγμα Λαρίσης προς τη Θεσσαλονίκη και μοίρα του Στόλου να καταπλεύσει προς την πόλη15. Ηθελε προφανώς να σπείρει τον τρόμο και να δείξει πως ήταν αποφασισμένος για όλα, αλλά τα πράγματα δεν οδηγήθηκαν σε νέα σύγκρουση δεδομένου ότι η απεργία λύθηκε με συμβιβασμό που επιτεύχθηκε σε κεντρικό επίπεδο στον οποίο συνέβαλε και η Ενωτική ΓΣΕΕ με επικεφαλής τον Κ. Θέο16.
Αντί επιλόγου
Η βάρβαρη δολοφονική επίθεση εναντίον του λαού της Θεσσαλονίκης προκάλεσε έκρηξη κι απεργιακές κινητοποιήσεις σε ολόκληρη την Ελλάδα17. Το απεργιακό αυτό ξέσπασμα το Μάη του '36, η κυβέρνηση του Μεταξά και ο αστικός πολιτικός κόσμος το απέδωσαν, κατά τη συνήθη πρακτική σε... κομμουνιστικό δάκτυλο. «Το 1936 - γράφει ο Mark Mazower18 εξηγώντας αυτή την ερμηνεία των γεγονότων - καθώς δυνάμωνε η εργατική διαμαρτυρία, τα μεγάλα πολιτικά κόμματα αρχικά περιθωριοποιήθηκαν και κατόπιν ωθήθηκαν στην υποστήριξη της αντικομμουνιστικής καταστολής». Αναμφίβολα το ταξικό τους συμφέρον δεν μπορούσε να τα οδηγήσει σε άλλο δρόμο. Η αλήθεια όμως ήταν διαφορετική. Κανένα εργατικό κίνημα και καμία απεργία δε θα μπορούσε να υπάρξει αν δεν υπήρχαν πραγματικά προβλήματα που μάστιζαν τους εργαζόμενους. «Η εργατική αναταραχή - έγραφαν οι ιθύνοντες της βρετανικής πρεσβείας σε μία έκθεσή τους, με ημερομηνία 27/5/1936, για τα γεγονότα της Θεσσαλονίκης - οφείλεται περισσότερο σε πραγματική δυσαρέσκεια για τα μόνιμα κακά παρά σε κομμουνιστική προπαγάνδα. Στη ρίζα του κακού βρίσκεται η μεγάλη οικονομική αθλιότητα που επικρατεί στα κατώτερα στρώματα και ειδικά στις εργαζόμενες τάξεις»19.
Τα γεγονότα του Μάη του '36 με επίκεντρο τη Θεσσαλονίκη θα μπορούσαν πιθανότατα να αποτελέσουν και την αρχή του τέλους της διακυβέρνησης του τόπου από τον Μεταξά αν τα αστικά κόμματα ανταποκρίνονταν στις σχετικές εκκλήσεις του ΚΚΕ, το οποίο σε απόφαση της ΚΕ του προφητικά τόνιζε20: «Ο δολοφόνος Μεταξάς, εκπρόσωπος των πιο τρομοκρατικών, πλουτοκρατικών κύκλων, του βασιλιά και της φασιστικής στρατοκρατίας, επιταχύνει τις προσπάθειές του για να εγκαθιδρύσει στην Ελλάδα μοναρχοφασιστική δικτατορία». Δυστυχώς το ΚΚΕ δεν εισακούστηκε κι έμεινε μόνο του ως το τέλος να αγωνίζεται για να αποτρέψει το μοιραίο, την εγκαθίδρυση της μοναρχοφασιστικής δικτατορίας. Το αποτέλεσμα της στάσης των αστικών κομμάτων, ήταν να λυθούν τα χέρια του Μεταξά κι αυτών που τον στήριζαν. Υπό αυτές τις συνθήκες έχει απόλυτο δίκιο ο Γρ. Δαφνής όταν σημειώνει:ι «Τα αιματηρά γεγονότα της Θεσσαλονίκης θα δώσουν την πρώτη δικαιολογίαν διά την κατάλυσιν του δημοκρατικού κοινοβουλευτικού πολιτεύματος». Ο ίδιος συγγραφέας προσθέτει ότι στις 10 Μαΐου ο Μεταξάς συζήτησε και συμφώνησε με τον Γεώργιο Γλύξμπουργκ για την επιβολή της δικτατορίας21.
Σχετικά πάντως με τη στήριξη που βρήκε ο Μεταξάς στα αστικά κόμματα της εποχής, πιο αξιοπρόσεκτο είναι το γεγονός ότι πολυτιμότερη, για να επιβάλει εντέλει τα σχέδιά του, ήταν αντικειμενικά η στήριξη που του παρείχε το βενιζελικό κόμμα των Φιλελευθέρων. «Ο Σοφούλης - γράφει ο Γ. Ανδρικόπουλος 22- αν και απέφυγε να αναφερθεί στην εξαθλίωση το λαού, καταδίκασε ωστόσο με μεγάλη οξύτητα ...την απάνθρωπον συμπεριφοράν του κράτους και των οργάνων του..., ...τας τσαρικάς σφαγάς. Ταυτόχρονα συνέχιζε να υποστηρίζει την κυβέρνηση Μεταξά... Το κόμμα των φιλελευθέρων είχε, για πρώτη φορά στην ιστορία του, βρεθεί μπροστά σε μια τέτοια κρίση. Τα γεγονότα της Θεσσαλονίκης έδειχναν ότι η πολιτική του έναντι του Μεταξά αποδοκιμαζόταν από το λαό... Για να κερδίσει το έδαφος που είχε χάσει έπρεπε να κάνει στροφή προς τα αριστερά και να εγκαταλείψει τον Μεταξά. Αλλά την αναδίπλωση έκανε αδύνατη, πρώτο η πεποίθηση της ηγεσίας του ότι ο Μεταξάς αντιπροσώπευε τη μόνη ελπίδα επαναφοράς στο στρατό των απότακτων αξιωματικών, δεύτερο η βαθύτατα συντηρητική του φύση που απέτρεπε συνεργασία με ριζοσπαστικές δυνάμεις».
Χωρίς αμφιβολία τα γεγονότα της Θεσσαλονίκης σηματοδοτούσαν μια περίοδο στην πολιτική ζωή της χώρας όπου το κέντρο βάρους των εξελίξεων, έστω και ελαφρά, μετατοπιζόταν από τα κέντρα συνωμοσίας στις οργανώσεις του λαού. Το ΚΚΕ μάλιστα, εναπόθετε - και δίκαια έπραττε - όλες τις ελπίδες για προοδευτικές εξελίξεις στη χώρα σ' αυτό το γεγονός. Την Ελλάδα23, έλεγε, «ο παλλαϊκός απελευθερωτικός αγώνας θα τη σώσει». Ομως αυτό που για το ΚΚΕ ήταν σωτηρία της χώρας, προκαλούσε πανικό σε κάποιους άλλους. Η είσοδος του λαού στο προσκήνιο των πολιτικών εξελίξεων ήταν ένα γεγονός που όπως γράφει ο Ανδρικόπουλος24 «δεν πέρασε απαρατήρητο από τις στήλες του Τύπου - βενιζελικού και αντιβενιζελικού - που άρχισε να κρούει τον κώδωνα του κινδύνου». Η αστική τάξη και οι πολιτικοί εκπρόσωποί της είχαν την εμπειρία να καταλάβουν πως ο λαός στο προσκήνιο ήταν η μέγιστη και η κύρια απειλή για τα συμφέροντά τους. Επρεπε να λάβουν τα μέτρα τους. Και τα έλαβαν λίγο αργότερα με την επιβολή του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου.
Παραπομπές:
1. Μεταξά: «Το προσωπικό του Ημερολόγιο», εκδόσεις Γκοβόστη, τόμος Δ΄ σελ. 214
2. «Ο ηρωικός Μάης της Θεσσαλονίκης του '36 - χρονικό», εκδόσεις Σ.Ε. σελ. 22-23
3. Βλέπε ολόκληρο το σύμφωνο: «Το ΚΚΕ - Επίσημα κείμενα», εκδόσεις Σ.Ε., τόμος 4ος, σελ. 342-343.
4. Δημήτρη Σάρλη: «Η πολιτική του ΚΚΕ στον αγώνα κατά του μοναρχοφασισμού», Αθήνα 1975, σελ. 383-384.
5. «Ριζοσπάστης» 21/4/1936.
6. Φ. Γρηγοριάδη: «Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας 1909-1940», εκδόσεις Καπόπουλος, τόμος 4ος, σελ. 134-136.
7. Συνολικά για τα αιτήματα των καπνεργατών βλέπε: «Ο ηρωικός Μάης της Θεσσαλονίκης του '36 - χρονικό», εκδόσεις Σ.Ε. σελ. 22-23.
8. Η σύμβαση αυτή που είχε ονομαστεί και «σύμβαση Παπαναστασίου», προέβλεπε ότι ο μέσος όρος του ημερομισθίου των καπνεργατών θα έπρεπε να αντιστοιχεί σε 8 χρυσές δραχμές. Αυτό σήμαινε ότι το 1936 οι καπνεργάτες έπρεπε να παίρνουν ημερομίσθιο 140-150 δραχμών. Πληρώνονταν όμως με 40-50 δρχ. που με κάποιες επιμέρους αυξήσεις έφταναν τις 75-80. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι εξαιτίας της μεγάλης ανεργίας, πολλοί καπνεργάτες δούλευαν τζάμπα (κυρίως γυναίκες) έχοντας συμφωνήσει με τα αφεντικά να τους κολλάνε μόνο τα ένσημα στο ΤΑΚ (Ταμείο Ασφάλισης Καπνεργατών) για να μην χάνουν το δικαίωμα της περίθαλψης. (Σπ. Λιναρδάτου: «Πώς εφτάσαμε στην 4η Αυγούστου», εκδόσεις Θεμέλιο, 1965, σελ. 207-208).
9. Γρ. Δαφνή: «Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων», εκδόσεις Ικαρος 1955, τόμος Β΄, σελ. 423.
10. «Ριζοσπάστης», 9 Μάη 1936.
11. Γρ. Δαφνή: «Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων», εκδόσεις Ικαρος 1955, σελ. 424.
12. «Οι Καπνεργάτες και ο Μάης του '36», έκδοση «ΣΥΝΔΙΚΑΤΟ ΚΑΠΝΕΡΓΑΤΩΝ-ΤΡΙΩΝ Ν. ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ», σελ. 43 .Βλέπε αναλυτικά για το μακελειό: «Ρ», Κυριακή 10/5/1936 και «Ο ηρωικός Μάης της Θεσσαλονίκης του '36 - χρονικό», εκδόσεις Σ.Ε. σελ. 39- 51. Για τον αριθμό των νεκρών υπάρχει διχογνωμία. Θεωρείται πως ήταν περισσότεροι αλλά δε βρέθηκαν τα στοιχεία τους. Λέγεται ότι η αστυνομία προχώρησε σε μυστική ταφή νεκρών για να αποφευχθεί η έκρηξη της λαϊκής αγανάκτησης που θα προκαλούσε η γνωστοποίηση των συνολικών στοιχείων γύρω από το μακελειό.
13. Ι. Μεταξά: «Το προσωπικό του Ημερολόγιο», εκδόσεις Γκοβόστη, τόμος Δ΄ σελ. 213.
14. Γρ. Δαφνή: «Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων», εκδόσεις Ικαρος 1955, τόμος Β΄ σελ. 425-426.
15. Σπ. Μαρκεζίνη: «Πολιτική Ιστορία της Συγχρόνου Ελλάδος», εκδόσεις Πάπυρος, τόμος 4ος, σελ. 304-307.
16. Η Κ.Ε. του ΚΚΕ άσκησε οξυτάτη κριτική στην Ενωτική ΓΣΕΕ και στον Κ. Θέο γι' αυτή τη συμβιβαστική πρακτική (Βλέπε: «Το ΚΚΕ - Επίσημα κείμενα», εκδόσεις Σ.Ε., τόμος 4ος, σελ. 375- 376).
17. «Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ», εκδόσεις Σ.Ε. σελ. 298-299.
18. Mark Mazower: «Η Ελλάδα και η οικονομική κρίση του μεσοπολέμου», έκδοση του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης, σελ. 371.
19. Βλέπε ολόκληρη την έκθεση: Γ. Ανρικόπουλου: «Οι ρίζες του ελληνικού φασισμού», εκδόσεις ΔΙΟΓΕΝΗΣ, σελ. 73-77.
20. «Το ΚΚΕ - Επίσημα κείμενα», εκδόσεις Σ.Ε., τόμος 4ος, σελ. 373.
21. Γρ. Δαφνή: «Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων», εκδόσεις Ικαρος 1955, τόμος Β΄ σελ. 422-423.
22. Γιάννη Ανδρικόπουλου: «Η Δημοκρατία του Μεσοπολέμου», εκδόσεις Φυτράκη, σελ. 221.
23. «Το ΚΚΕ - Επίσημα κείμενα», εκδόσεις Σ.Ε., τόμος 4ος, σελ. 372.
24. Γ. Ανδρικόπουλου, στο ίδιο, σελ. 217.

Γιώργος ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

Το τέλος του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου...








Το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου (7/5/1945)

Απρίλιος του 1945. Κανείς δεν μπορεί πλέον να σώσει το Βερολίνο. Ούτε ο Ζίγκφριντ, ο άτρωτος ήρωας, ούτε ο Βόνταν (Οντίν) ο πολεμοχαρής θεός της γερμανικής μυθολογίας. Όπως το έπος των Νιμπελούνγκεν (των Παιδιών της Ομίχλης) τελειώνει μέσα στις φλόγες της πυρπολούμενης Βαλχάλας, έτσι και το αιματοβαμμένο ναζιστικό δράμα τερματίζεται μέσα στην πύρινη λαίλαπα που σαρώνει το ερειπωμένο Βερολίνο.Ηπαλιά πρωσσική πρωτεύουσα, από τα σπλάχνα της οποίας ξεχύθηκε η απαίσια κόλαση που κάλυψε, επί έξι χρόνια, την Ευρώπη, γνωρίζει τώρα, με τη σειρά της, την δική της φριχτή δοκιμασία. Βυθισμένη στο χάος και στον όλεθρο.Ανθρώπινο ράκος, στα 56 μόλις χρόνια του, ο κάποτε πανίσχυρος Φύρερ, σέρνει τα βήματά του, στο υπόγειο καταφύγιο της Καγκελλαρίας. Έχει κοντά του τον Γκαίμπελς, τον Μάρτιν Μπόρμαν και άλλους πιστούς συντρόφους. Όχι, όμως, τον Γκαίρινγκ και τον Χίμμλερ. Τα δυό πρωτοπαλλήκαρά του τον έχουν εγκαταλείψει!Η προδοσία. Ο αρχηγός της Λουφτβάφφε έχει απομακρυνθεί από το βομβαρδιζόμενο Βερολίνο. Για την ασφάλεια, εν τούτοις, του οποίου είχε προσωπικώς εγγυηθεί: «Αν έστω και μια βόμβα πέσει στο Βερολίνο, να μη λένε πια Γκαίρινγκ, αλλά... Μάγιερ»! Δήλωση υπερφίαλη καρυκευμένη με αντιεβραϊκή ειρωνία!Από το Μπερχτεσγκάντεν, στο οποίον έχει καταφύγει, θα εκβιάσει, στις 23 Απριλίου, τηλεγραφικώς τον αρχηγόν του, απαιτώντας να του παραδώσει την εξουσία.Την ίδια μέρα, στην άλλη άκρη της Γερμανίας, στο Βορρά, στις ακτές της Βαλτικής, στη Λυβέκκη, ο Χίμμλερ θα συναντηθεί στο σουηδικό προξενείο με τον κόμητα Φόλγκε Μπερναντότ.
1Θα του ζητήσει να μεσολαβήσει ώστε, ο Αϊζενχάουερ να δεχθεί την μερική παράδοση των γερμανικών δυνάμεων του Δυτικού μόνον Μετώπου, ενώ οι μάχες, στο ΑνατολικόΜέτωπο, εναντίον των Σοβιετικών θα συνεχίζονται. Η πρόταση ισοδυναμεί με χωριστή ειρήνη και γι’ αυτό θα απορριφθεί από τον Αϊζενχάουερ. Προς μεγάλην ενδεχομένως απογοήτευση του Τσώρτσιλ.
2Η προσπάθεια του Χίμμλερ δεν είναι, βεβαίως, απαλλαγμένη από ιδιοτέλειαν και καιροσκοπισμόν. Επιχειρεί, ερχόμενος σε επαφή με τους Συμμάχους, να εμφανισθεί ως υποψήφιος ηγέτης της μεταχιτλερικής Γερμανίας.Σε μια έξαψη οργής, ο Χίτλερ, θα αφαιρέσει από τους δυό «προδότες» όλα τα αξιώματά τους και θα ορίσει, ως διάδοχό του, τον ναύαρχο Νταίνιτς (Karl Doenitz).Αναμένοντας το μοιραίον. Στο ζοφερό περιβάλλον που επικρατεί στο υπόγειο καταφύγιο της Καγκελλαρίας, η είδηση του θανάτου του προέδρου Ρούζβελτ (12 Απριλίου) θα προκαλέσει ένα ξέσπασμα πρόσκαιρης χαράς και ανακούφισης.Αντιθέτως, με λύπην θα πληροφορηθεί ο Χίτλερ, δυό μέρες πριν από την αυτοκτονία του, την εκτέλεση του Μουσσολίνι (28 Απριλίου). Του Μουσσολίνι ο οποίος τον είχε στηρίξει, αποφασιστικά, τις κρίσιμες ώρες του «Ανσλους». Όταν τα γερμανικά στρατεύματα προήλαυναν στην Αυστρία και κατελάμβαναν τηνΒιέννη (11 Μαρτίου 1938). Η ενσωμάτωση της Αυστρίας δεν θα είχε επιτευχθεί αν ο Μουσσολίνι είχε προβάλει την παραμικρή αντίδραση. Και αυτό ο Χίτλερ δεν το ξεχνούσε ποτέ.Ενώ αμερικανικές μονάδες είχαν συναντηθεί με ρωσικές, στον Έλβα (Τοργκάου, 25 Απριλίου) ο Χίτλερ εξακολουθούσε να υπολογίζει σε δυό «ανύπαρκτες» στρατιές (του Βάλτερ Βενκ και του Φελίξ Στάϊνερ) που θα έσπευδαν, υποτίθεται, να απελευθερώσουν το Βερολίνο από τον σοβιετικό κλοιό.Μια δυσάρεστη είδηση την οποίαν δεν θα προλάβει να πληροφορηθεί, ο Χίτλερ, θα φθάσει στις 29 Απριλίου: Τα Γερμανικά στρατεύματα στο μέτωπο της Ιταλίας είχαν παραδοθεί!Η αφοσίωση. Ενώ οι ισχυροί άνδρες του καθεστώτος φροντίζουν να εγκαταλείψουν, εγκαίρως, το βυθιζόμενο πλοίο, μια γυναίκα, η Εύα Μπράουν, θα έλθει οικειοθελώς από το Μπερχτεσγκάντεν στο Βερολίνο, στις 15 Απριλίου. Σύμφωνα με τις σχετικές μαρτυρίες ήταν η πιο απομονωμένη Γερμανίδα. Ερωμένη του Χίτλερ επί δώδεκα χρόνια θα συντροφέψει τον δικτάτορα τις δυό τελευταίες εβδομάδες της ζωής του και θα πεθάνει μαζί του. Θα αυτοκτονήσουν στις 3.30 μ.μ. της 30 Απριλίου. Μια μέρα πριν, ο Γκαίμπελς θα φέρει, άρον - άρον, από τα οδοφράγματα έναν δημοτικό σύμβουλο (με το ηχηρό όνομα Βάγκνερ) που θα τους παντρέψει με πολιτικό γάμο.
3Ένα αποτρόπαιο έγκλημα. Λίγες ώρες μετά την αυτοκτονία του Χίτλερ, ο Γκαίμπελς θα θέσει τέρμα στη ζωή του αφού σκοτώσει την γυναίκα του και... τα έξι ανήλικα παιδιά του! Και, όμως, αυτός ο παιδοκτόνος, αυτό το ανθρωπόμορφο τέρας δεν ήταν κάποιος αγράμματος, άξεστος αλήτης. Ήταν, δυστυχώς, ένας... διανοούμενος! Διδάκτορας της Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης! Αγαπούσε τον Γκαίτε και τον Σαίξπηρ, αλλά δεν μπόρεσε να αγαπήσει τον Άνθρωπο!Το «παιχνίδι» του Νταίνιτς. Στο πρώτο διάγγελμά του προς τον γερμανικό λαό, ο ναύαρχος απευθύνεται λιγότερο προς τους Γερμανούς και περισσότερο προς τους Δυτικούς Συμμάχους. Από το Φλένσμπουργκ, την βορειότερη πόλη της Γερμανίας, θα επιχειρήσει να προκαλέσει προστριβές στην συμμαχική παράταξη. Κοινός εχθρός είναι η Σοβιετική Ένωση. Οι Δυτικοί, συνεχίζοντας τις εχθροπραξίες με τους Γερμανούς, υποβοηθούν την επέκταση του Μπολσεβικισμού στην Ευρώπη. Πρόκειται για απεγνωσμένο ελιγμό της τελευταιας στιγμής. Οι διαφωνίες που έχουν προκύψει ανάμεσα στους Συμμάχους έχουν διαρρεύσει. Η συμμαχία είναι εύθραυστη!Η υποχθόνια προσπάθεια θα αποτύχει διότι θα προσκρούσει στην υπερβολική, ίσως, αυτοσυγκράτηση του Αϊζενχάουερ. Ο αρχιστράτηγος των Δυτικών δεν θέλει να προκαλέσει δυσαρέσκειαν του Στάλιν, έστω και με την παραμικρότερη αφορμή. Προς μεγάλην, βεβαίως, αγανάκτηση του... Πάττον! Του ασυγκράτητου Πάττον που έχοντας φθάσει στην Πράγμα, θα διαταχθεί να αποσυρθεί για να έχουν οι Ρώσοι την τιμή να την καταλάβουν όπως το Βερολίνο και την Βιέννη!Στη συνέχεια, ο Νταίνιτς θα αρχίσει να χρονοτριβεί. Κάθε μέρα που περνάει αμέτρητα πλήθη ξεριζωμένων προσφύγων, από τις ανατολικές περιοχές της Γερμανίας, διολισθαίνουν μέσα από τις γραμμές των Δυτικών, αναζητώντας καταφύγιο μακριά από την ρωσική λαίλαπα.Καθυστερεί, σκοπίμως, τις διαπραγματεύσεις, για την σύναψη ανακωχής. Στις 5 Μαΐου, ο ναύαρχος Φρηντεμπουργκ παρουσιάζεται στο στρατηγείο του Αϊζενχάουερ στην Ρένς (Reims). Δηλώνει ότι επιθυμεί να διευκρινισθούν... διεξοδικώς ορισμένα σημεία. Ελπίζει να κερδίσει χρόνο. Καταφθάνει και ο στρατηγός Γιόντλ. Θα συνεχίσουν την προσπάθεια χρονοτριβής. Ο Αϊζενχάουερ θα αναγκασθεί να τους απειλήσει ότι αν μέσα στις επόμενες 48 ώρες δεν υπογράψουν παράδοση άνευ όρων «θα διατάξει να κλείσει το Δυτικό Μέτωπο σε όλο το μήκος του και θα εμποδίσει, με την βία, την είσοδο άλλων Γερμανών προσφύγων».

4Αυτό θα αποδειχθεί αρκετό για να εξουσιοδοτήσει, ο Νταίνιτς τους Γιοντλ και Φρήντεμπουργκ να υπογράψουν την άνευ όρων συνθηκολόγηση, πράγμα που θα γίνει στις 02.41 ξημερώματα της 7 Μαΐου. Στον στρατηγό Γιοντλ θα επιτραπεί να εκφράσει την ελπίδα, «ότι ο νικητής θα τους μεταχειρισθεί με γενναιοφροσύνη».
5Τα πυροβόλα θα σιγήσουν (στην Ευρώπη) τα μεσάνυχτα της 8 προς 9 Μαΐου, έπειτα από πέντε έτη, οκτώ μήνες και επτά ημέρες. Έτσι, θα λήξει ο Δεύτερος Μεγάλος Εμφύλιος Πόλεμος της Ευρώπης. Ένας πόλεμος που μπορούσε να αποφευχθεί. 6 Οι Αγγλο-γάλλοι δεν μπόρεσαν να αποφύγουν τον πόλεμο, ακριβώς επειδή τον φοβόντουσαν και έκαναν το παν για να τον αποφύγουν. Υποχωρώντας, άνανδρα, στις κλιμακούμενες απαιτήσεις του Χίτλερ, ενώ η κάθε υποχώρηση τους έφερνε πιο κοντά στον πόλεμο. Τελικά ο Ρωμαίος Φλάβιος Βεγέτιος είχε δίκιο: «Si vis pacem, para bellum». Δυστυχώς!
Υποσημειώσεις:
1. Τρία χρόνια αργότερα, στις 15 Μαΐου 1948, ο Σουηδός ευπατρίδης, «στρατιώτης της Ειρήνης» θα αναλάβει μεσολαβητής των Ηνωμένων Εθνών, στην Παλαιστίνη και θα φονευθεί, στην Ιερουσαλήμ, στις 17 Σεπτ. 1948, σε ενέδρα της εβραϊκής οργάνωσης, Στερν».
2. Η έντονη διχογνωμία μεταξύ Τσώρτσιλ και Αϊζενχάουερ, σχετικά με την διεξαγωγή των επιχειρήσεων, έχει περιγραφεί στο τεύχος 12 (Μάρτιος - Απρίλιος 1995) των «Εθνικών Επάλξεων».
3. Δυό μέρες νωρίτερα, 750 χιλιόμετρα περίπου νοτιότερα, στις όχθες της λίμνης του Κόμο, μια άλλη γυναίκα, η Κλάρα Πετάτσι, αρνήθηκε να εγκαταλείψει τον εραστή της, τον Μουσσολίνι, και σκοτώθηκε μαζί με αυτόν.
4 D. Eisenhower: “Crusade in Europe”, σελ. 464 - 465
5 William Shirer: «Η άνοδος και η Πτώσις του Τρίτου Ράϊχ», Γ΄ 579.
6 Τσώρτσιλ: «Β` Π.Π.» Τόμος 1ος, Βιβλίον 1ον, σελ. 2. «Μια ημέρα ο Πρόεδρος Ρούζβελτ μου είπε, ότι ρωτούσε όλους να του πουν πως έπρεπε να ονομασθεί ο πόλεμος. Απήντησα αμέσως: «Ο πόλεμος που δεν ήταν απαραίτητος!»



http://lefobserver.blogspot.gr


ask2use.com: Επιτρέπεται η αντιγραφή όλου του κειμένου
ask2use.com: Μόνο για μη-κερδοσκοπική χρήση
ask2use.com: Υποχρεωτική η αναφορά πηγής
ask2use.com: Δεν είναι απαραίτητη η άδεια
hit counter
free web hit counter